Այսօր ԵՊՀ Իրանագիտության ամբիոնի վարիչ Գառնիկ Ասատրյանն ու «Մոդուս Վենդի»-ի ղեկավար Արա Պապյանը լրագրողների հետ հանդիպում էին կազմակերպել` տեղեկացնելու, որ հոկտեմբերի 28 — 31 Հայաստանում առաջին անգամ կանցկացվի գիտաժողով` նվիրված Թուրքիայի տարածքում բնակվող զազա էթնիկ ցեղախմբին: Մի փոքր պատմական էքսկուրս. Զազաները իրանական ծագման ժողովուրդ են, բայց ապրում են Թուրքիայի տարածքում: Ունեն զարգացած քաղաքակրթություն, մամուլ, հրապարակախոսություն: Թուրքիայի եվրոպամետ հայացքներ ունեցող էթնիկ ազգերից մեկն է: Զբաղեցնում են 30-40հ.քկմ. տարածք: Նրանք Թուրքիայի տարածքում հաստատվել են 9-10 դարերում: Մինչ 20-րդ դարը` լուրջ դեր չեն ունեցել երկրի կյանքում, սակայն վերջին 20-30 տարիների ընթացքում զարգացել են ու այժմ` ի տարբերություն քրդերի, լուրջ քաղաքական զարգացած միտք ունեն: Զարգացած մի շարք քաղաքներ ու քաղաքային ենթակառուցվածքներ  ունեն, հագնվում են ժամանակակից, կանանց նկատմամբ խտրականություն չկա, գնահատում են նրանց: Կինը հասարակության ձևավորման գործում մեծ դերակատարություն ունի:Մահմեդական են` կան և ծայրահեղ շիաներ,  նաև ալևիզմի հետևորդներ:

«Սա գիտական առաջին միջազգային կոնֆերանսն է զազա ժողովրդի մասին և միշտ չէ, որ Հայաստանին նման  հնարավորություն է ընձեռվում»,- ասաց Պապյանը:

Գիտաժողովին մասնակցելու են գիտնականներ Եվրոպայի մի շարք երկրներից, նույնիսկ Թուրքիայից 14 հայտ է ներկայացվել, իսկ Զազաիստանի պատվիրակությունը  կազմաված է 12 հոգուց կազմված:

Ըստ Պապյանի`  հայերս պարտավոր ենք իմանալ մեր տարածաշրջանում ապրող բոլոր ժողովուրդների մասին`նամանավանդ, որ նրանք ճիշտ նույն քանակի են ինչքան մենք` հայերս 3 — 3.5 մլն. «Սա մեր կենսական շահերից է բխում: Զազաների հետ մեր շփումները կարևոր են հասարակությունների միջև հարաբերությունների զարգացման տեսանկյունից»:

Գառնիկ Ասատրյանի խոսքով` սա զազա ժողովրդի համար պատմական փաստ է, սա կարծես նրանց ինքնության կայացման ուղենիշն է. «Համագումարում քննարկելու ենք  նրանց լեզվի, պատմության, ինքնության և ընդհանրապես տարածաշրջանում նրանց դերի մասին հարցեր: Գիտաժողովը նվիրված է նաև հայազգի գիտնական Կարլ Ֆրիդրիխ Անդրեասի 150 ամյակին և Իրան և Կովկաս միջազգային հանդեսի հիմնադրման 15 ամյակին»,- պարզաբանեց նա:

Հարցին` ի՞նչ ենթատեքստ կա, որ առաջինը մենք ենք նման նախաձեռնությամբ հանդես գալիս և ո՞րն է մեր շահը, Ասատրյանը ասաց, թե պետք չէ ամեն ինչում քաղաքական ենթատեքստ ու շահ փնտրել. «Մենք ունենք բոլոր բարոյական հիմքերը սա անցկացնելու համար, զազայագիտության մեջ մենք լուրջ ներդրում ունենք: Սա ոչ թե ինչ- որ  բանի դեմ է, այլ ինչ-որ բանի համար և հիշեք, որ ցանկացած արևելագիտական քայլ հենց այնպես չի արվում: Մեր շահը հասարակությունների միջև լավ կապեր հաստատելն է»:

Ըստ Պապյանի` պաշտոնական Անկարայից  որևէ արձագանք չեն սպասում. «Ինչի՞ պիտի դեմ լինեն,սա գիտական կոնֆերանս է. մարդիկ հայտ են ներկայացրել իրենց թեմաներով, հիմա էլ գալիս են, ընտրությունն իրենցն է: Քարանձավային վիճակը, որ տիրում է Ադրբեջանում, Թուրքիայում չկա. նրանք ավելի հասուն քաղաքական մտքեր ունեն»:

Զազա ժողովրդի դեմոգրաֆիկ աճը և քաղաքական  ֆակտորը ևս նորմալ է. «Զազաները քրդերից արագ են աճում, նրանք Թուրքիայում տարածքի խնդիր չունեն` իրենց տարածքում են աճում, բայց Անկարայում ու Սեբաստիայում ևս բնակվողներ կան: Նրանց սփյուռքը ևս ակտիվ է `հիմնականում Եվրոպայում են` Գերմանիա,Ավստրիա, Շվեյցարիա: Զազաները տարածաշրջանում լուրջ քաղաքական ֆակտր են. դա անհերքելի փաստ է»:

Ի՞նչ ընդհանրություններ ունենք զազաների հետ և արդյո՞ք Թուրքիան քրդերի նման նրանց ևս ճնշում է հարցին պատասխանելիս` Ասատրյանը հիշեց մի պատմություն, որ լսել էր հենց  Զազաիստանում. «Հայերի ու զազների մեջ միակ տարբերությունը կրոնն  ու այն է, որ հայերը թլպատված չեն: Նրանք Դելսիմի (Զազաիստանի ներկայիս մայրաքաղաքը) կոտորածների ժամանակ օգնել են հայերին: Զազա հասկացությունը շատ ուշ սկսվեց շրջանառվել և Թուրքիան մինչև հիմա չի տարբերակում քուրդ ու զազա»: