Հայաստանի օլիգարխների շուրջն օղակը օրեցօր ավելի է սեղմվում: Հազիվ էին օլիգարխները փրկվել վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի` օլիգոպոլիաների դեմ անհաշտ պայքարի ճիրաններից, երբ հերթական փորձանքն է սպառնում նրանց: Մեր օլիգարխներն արդեն դժվար թե դիմանան սրան: Հայաստանի գործատուների հանրապետական միության գործադիր տնօրեն Գագիկ Մակարյանն այսօր ասել է, թե երկրում առկա մենաշնորհներից ազատվելու համար կա´մ պետք է կրթել հայ օլիգարխին, կա´մ գնալ կտրուկ ճանապարհով: Քանի որ Հայաստանում արդեն այն վիճակն է, որ կտրուկ ճանապարհը կտանի անդունդ այն պարզ պատճառով, որ մի բուռ երկիրը կենտրոնացած է կես բուռ մարդու ձեռքում, Մակարյանը ավելի նախընտրելի է համարել նրանց հետ կրթադաստիարակչական պրոցեդուրաներ անցկացնել, ինչի շնորհիվ օլիգարխների մտածելակերպը կփոխվի:

«Այսօր այն մտածելակերպը կա, թե օլիգարխ և մոնոպոլիստ լինելը հեշտ է և ժողովրդի կողմից ընկալելի, սակայն ժամանակի ընթացքում կփոխվի այդ մտածելակերպը: Անվստահության խնդիր կա դաշտում: Հայ բիզնեսմենի մոտ արագ հարստանալու տենչ կա: Բիզնեսի օրենքներին չեն հետևում, այլ կտրուկ, անհամբեր քայլեր են անում: Գործարարների մեծ մասը բախտի-բրախտի է իր գործը անում»,-ասել է Գագիկ Մակարյանը:

Հետաքրքիր է, որ մերօրյա օլիգարխներին քիչ թե շատ ճանաչող Մակարյանի գլխում նման միտք է ծագել: Եվ դա բավական չէ, միտքը բարձրաձայն արտահայտելու համարձակություն էլ է եղել: Սա քիչ բան չէ: Բայց տեսնենք, թե նման մտքերը կարո՞ղ են հույս փայփայել, որ կյանքի կկոչվեն:

Հիմա տեսնենք, թե ինչ շանս ունի Մակարյանը, կամ՝ նրա նման բարի ցանկություն ունեցողներն ու միամիտները: Սամվել Ալեքսանյանը, ինչպես հայտնի է, իր կարիերան սկսել է Մալաթիայի շուկայում կանացի ներքնազգեստի վաճառքով, որտեղ էլ վաստակել է իր մականունը` Լֆիկ Սամո: Հետո, իր գործարար հատկությունների շնորհիվ, նա «տիր» է բացել ու հետո անցել այլ` առևտրի ոլորտ: Կարելի՞ է կրթել Ալեքսանյանին: Մի անգամ նա արդեն փորձ կատարել է կրթվելու` 2002 թ. ձեռք բերելով գյուղատնտեսական ակադեմիայի դիպլոմ` տնտեսագետի որակավորմամբ, և գործուղվել  խորհրդարան` օրինաստեղծ գործունեության:

Օրինաստեղծ գործունեությամբ է զբաղված նաև Գագիկ Ծառուկյանը, որը, ասում են, սովետական միլիցիայի օպեր աշխատած տարիներին նույնիսկ դատապարտվել է բռնաբարության համար: Ճիշտ է, ի համեմատություն մյուսների, Ծառուկյանը ժողովրդի մեջ բավականին դրական վարկանիշ ունի, հետն էլ՝ ֆիզկուլտինստիտուտի դիպլոմ, բայց հուսալ, թե Գագիկ Մակարյանը կամ որևէ մեկը կկարողանա կրթել Հայաստանի «առյուծ արքային», իրատեսական չէ:

Հայաստանի օլիգարխներից Գագիկ Մակարյանի կրթադաստիարակչական պրոցեդուրաների մեջ չտեղավորվող հաջորդ պերսոնան զինվորական օլիգարխիայի ամենասարսափազդու ներկայացուցիչ գեներալ Մանվելն է: Գեներալ Մանվելի կրթության տարիներն անցել են Լենինականի տեքստիլ կոմբինատի ռետուզները թևին գցած գյուղերը շրջելով և գյուղի կնանիքին դրանք առաջարկելով, ինչպես նաև՝ «Կռազ» մակնիշի ավտոմեքենայի վարորդությամբ: Էջմիածնեցի գեներալ-օլիգարխների հետ կապված մի անեկդոտ կա. Սեյրան Սարոյանը դիմում է Մանվել Գրիգորյանին. «Արա´, ես էլ եմ կռազի շոֆեռ էղել, դու էլ, էդ ո՞նց էղավ, որ դու դառար գեներալ-լեյտենանտ, ես` գեներալ մայոր»: Գեներալ Մանվելը տալիս է ավելի քան համոզիչ պատասխան. «Տո, ա´յ խիար, ես պրիցեպով կռազ եմ քշել»: Գեներալ Սեյրանը այսօր խորհրդարանում է, իսկ պրիցեպով կռազի նախկին վարորդը այս անգամ պատրաստվում է, եղբոր որդու փոխարեն, Ազգային ժողով գործուղել նախկին ազատամարտիկ կնոջն ու որդուն:

Հայաստանի Ազգային ժողովում հայտնված օլիգարխներից Աշոտ Աղաբաբյանը (Բուռնաշ) իր կարիերան սկսել է բուֆետապանի գործից, Աշոտ Արսենյանը (Քլոս)` խոզապահությունից: Հետաքրքիր է պատկերացնել, թե ինչպես է ընթանալու Արզաքանցյան Տիգրանի կամ Առաքել Մովսիսյանի կրթության գործը: Հայ օրենսդիրներից Պուրտոյան Արմենը եղել է սիգարետի սպեկուլյանտ, Սարգսյան Լևոնը (Ալրաղացի Լյով)` բանվոր:

Այս շարքը շարունակելի է. Հայաստանում` հատկապես նախընտրական շրջանում ակտիվանում են յուրահատուկ «կրթություն» ստացածները, այնպես որ մենք դեռ էլի կանդրադառնանք այս խնդրին: Իսկ բոլոր նրանց, ովքեր կփորձեն ըմբոստանալ` ասելով, թե ոչ մի վատ բան էլ չկա կռազի շոֆեր կամ սպեկուլյանտ լինելու մեջ, ասենք, որ մենք էլ ենք այդ կարծիքին, որ դրանցում իսկապես ոչ մի վատ բան չկա: Բոլոր մասնագիտությունները հարգի են, սակայն այստեղ խոսքը ոչ թե տվյալ մասնագիտության լավ կամ վատ լինելու մասին է, այլ այն իրողության, որ դրա կրողները և իրենց նախնական մակարդակին մնացածներն այսօր հայտնվել են իշխանական բուրգի գագաթին և կռազի շոֆերի հոգեբանությամբ փորձում են օրենսդրություն ձևավորել կամ իրենց ձևավորածը կիրառել: