Քիչ թե շատ կայացած երկրներում հասարակությունը հիմնականում միասնական, ընդհանրական դիրքորոշումներ ունի պատմության, նրա այս կամ այն դրվագի, պատմական անձերի նկատմամբ:

Օրինակ, Ռուզվելտը առանցքային դերակատարություն ունի ԱՄՆ քաղաքական պատմության մեջ, ու նրա այդ ավանդը հավասարապես գնահատում են բոլոր ամերիկացիներն` անկախ հանրապետական կամ դեմոկրատ լինելուց:

Ավտորիտար երկրներում պատմությունը ոչ թե գիտություն է, այլ` պաշտնական հիմնարկներում գրվող քարոզչական նյութ:

Օրինակ, Ռուսաստանի որոշ լիբերալներ ասում են, որ Ելցինի հրաժարականով դեմոկրատիան իրենց երկրում վերջացավ: Նրանք չեն ուզում նկատել կամ խոստովանել, որ օլիգարխիկ համակարգն էլ ստեղծվել է հենց  երկրի առաջին նախագահի պաշտոնավարման շրջանում: Այսօրվա իշխանությունն էլ ելցինյան շրջանը համեմատում է քաոսի հետ` մոռանալով այդ շրջանի դրական էջերը:

Նույնը Հայաստանում է:

Նախագահներից յուրաքանչյուրի կողմնակիցները իդեալականացնում են իրենց առաջնորդի պաշտոնավարման շրջանը` սևացնելով մրցակիցներին ու նրանց արածը:

Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կառավարման տարիներին եղել է ավելի շատ դեմոկրատիա, բայց նաև ընտրություն է կեղծվել: Նրա կողմնակիցները հիշում են միայն առաջին, իսկ հակառակորդները` բացառապես երկրորդ հանգամանքը:

Ռոբերտ Քոչարյանի կողմնակիցներն ասում են, որ նրա օրոք երկնիշ տնտեսական աճ էր, հակառակորդները հիշում են Հոկտեմբերի 27-ի և Մարտի 1-ի մասին:

Սերժ Սարգսյանի մեջ և հումանիզմ կա, և դեսպոտիզմ` նայած, թե ով է նրան գնահատում:

Երբ հասարակությունը չի ունենում ընդհանրական արժեհամակարգ, չի ունենում նաև գնահատման, արժեվորման չափանիշներ: Նման հասարակության համար պետությունն ու նրա պատմությունն էլ ամբողջական չեն, մասնատված են: Դրա համար էլ մեկի համար Սեպտեմբերի 21-ն է տոն, մյուսի համար` Մայիսի 28-ը: Մինչդեռ, «կամ-կամ»-ի փոխարեն պետք է գործեր «և-և»-ի սկզբունքը: Պատահական չէ, որ անգամ անկախության տոները մեր էլիտան նշում է առանձին-առանձին` արժեզրկելով պետականության խորհուրդը: Պատմություն ունեն, և դա արժեվորում են կայացած պետություններն ու ժողովուրդները: Պատմության սուբյեկտիվ ու հատվածական ընկալումն ու մատուցումը բնորոշ է բարդույթավորված ժողովուրդներին: