Հաշվված ժամերին տոնելու ենք Հանրապետության օրը: Որը զուգակցվում է Սարդարապատի և Ավարայրի տարեդարձերի հետ: Հեռավոր 1918-ին այդ օրերին նաև բնության քմահաճույքին առնչվեցինք` լեռներում ձյուն էր տեղացել: Կարծես խորհրդանշական լիներ` հայոց պատմության ձմե՞ռն է սկսվում, թե, այնուամենայնիվ, գարունը: Մեր նախնիք իրենց զենքի զորությամբ գարունն ընտրեցին: Այսուհետ և մեկընդմիշտ:

Սարդարապատի հաղթությունից հետո Երևանում դեռ բնակչության 44 տոկոսը թուրք էր: Եվ մեր նորամանուկ Հանրապետության հիմնադիր Արամ Մանուկյանը ճիշտ քաղաքակրթական ընտրություն էր կատարել` մաքրել հայոց մայրաքաղաքն այդ խորթ և թշնամի տարրից: Հիմա մղկտում են դրա համար: Դրանից հետո Արամ Մանուկյանն ապրեց ընդամենը մեկ տարի, մինչև չմահացավ տիֆից: Իր ժողովրդի հետ նույն պայմաններում ու նույն զրկանքներով ապրող այդ հսկան, այնուամենայնիվ, լավ էր սերտել պետականաստեղծման դասը` երկիրդ հնարավորինս մաքրիր կենսաբանական թշնամուց: Ու դրա շնորհիվ բռնի սովետականացումից հետո Հայաստանը դարձավ 15 հանրապետություններից մեկը, չնայած բնակչությամբ ընդամենը մեկ տոկոսն էր վերստեղծվող կայսրությունում: Նաև Նժդեհի հանճարը Հայաստանի կազմում պահպանեց Սյունիքը, որն արդեն Արցախյան մեծամարտի տարիներին ապահովեց մեր հաղորդակցությունն արտաքին աշխարհի հետ Իրանի տարածքով: Նժդեհը սրբություն էր համարում մեր Եռագույնը և Հանրապետության տոնը, և 1988-ին այդ էստաֆետը վերցրեց լուսահոգի Մովսես Գորգիսյանը` Ազատության հրապարակում բարձրացնելով Եռագույնը և ավետելով մոտալուտ Անկախությունը:

Հետաքրքրական է, որ մեր ժողովուրդը մայիսի 28-ը սիրեց ավելին, քան սեպտեմբերի 21-ը: Երևի դրանում գերագույն իմաստ կար` 1918-ի մայիսի 28-ին հայը վերջնականապես զենքի զորությամբ ապացուցեց իր ապրելու իրավունքը: Առաջին Հանրապետությունն ընդամենը դրա դրսևորման դրվագներից մեկն էր: Ինչպես նաև Խորհրդային Հայաստանը, որի գոյության ընթացքում զորավոր սերունդ դաստիարակող ընտիր մտավորականություն ձևավորվեց, որը Ազատամարտին պատրաստեց հարյուր հազարավոր հայորդիների, վերականգնեց մեր գենետիկ կոդի գեղարվեստական ձևակերպումը` «Սասնա ծռեր» էպոսը, 1988-ին մեզ կատաղի ալիքների տեսքով նետեց Ազատության հրապարակ, իսկ այնուհետ` ռազմադաշտ…

Հիմա որպես 20 տարվա պետություն վայելում ենք Երրորդ Հանրապետությունը, որը տարածքով Երկրորդից ահագին մեծ է (29 հազար քառակուսի կիլոմետրի համեմատ վերահսկում ենք 42 հազար քառակուսի կիլոմետր):

Այսօրվա զորակոչիկները ծնվել են անկախ Հայաստանում: Այսօր ունենք Հարավային Կովկասի լավագույն բանակը…

Կարճ ասած, պատմությունը մեզ շանս է տվել` հավերժացնելու մեր Տեսակը: Նաև որոշակի իմաստնություն ենք ձեռք բերել: Օրինակ, մեզանում անպատկերացնելի է, որ նույնիսկ ամբողջովին օտարի կողմից վարձված «նարնջագույն» ընդդիմությունը հարամի Հանրապետության օրվան նվիրված ռազմական շքերթը: Հանրությունը պարզապես միանգամից կմերժի նրան, և վերջ: Իսկ հարևան Վրաստանում փորձեցին դա անել, մոռանալով, որ մայիսի 26-ը ոչ թե Միշիկոյի, այլ Վրաստանի Հանրապետության ծննդյան օրն է: Եվ մեր հարևաններն իրենց շքերթը հարկադրված եղան անել հենց նոր վրացու արյունով ներկված հրապարակում … Բանակն էլ երեք խոշոր պարտություն կրած բանակ է, ու թերևս հարգանքի արժանի են այն վրացիները, որ չեն վհատվել ու ողջունել են իրենց զորքի շքերթը, քանի որ ուրիշը չունեն…

Իսկ մեր ունեցածը փառավոր հաղթական բանակ է, որը ի զորու է թարմ ջարդ տալ մեր կենսաբանական թշնամու արհեստական մազութային պետությանը: Ու նաև տալիս է: Հենց որ Ադրբեջանի դիպուկահարների դիակները սկսեցին տանել Բաքու, միանգամից լսվեց անվտանգության համար պատասխանատու եվրապաշտոնյա բարոնուհի Քեթրին Էշթոնի «մտահոգ» ոռնոցը… Բա էլ ո՞նց կլինի, իր հոգեհարազատ «Բրիթիշ Փեթրոլեում»-ի շահերը նավթ ունեցող Ադրբեջանում հերթական անգամ հարցականի տակ հայտնվեցին:

Հա, չենք կարող շրջանցել  G8-ի գագաթնաժողովում Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի նախագահների հայտարարությունը: Ամենից ճիշտ դա գնահատեց հակահայ Մեթյու Բրայզան, որը  մեկնաբանեց դա` խոստովանելով հանդերձ, որ չի էլ կարդացել: Նա գլխանց ասաց, որ լավ է, գոնե ընդհանուր հայտարարության փաստ եղավ: Այսինքն` գերտերությունների մոտեցումներն ու շահերն այնքան տարբեր են, որ նույնիսկ ընդհանուր տեքստը առաջընթաց է: Բնականաբար, դա լավ լուր է` գերտերությունները չեն կարողանում ընդհանուր հիմք գտնել և դա պարտադրել մեզ: Բայց ուշագրավ են Բրայզայի պատկերացումները հետագայի մասին. «Իմ կողմից ճիշտ չէր լինի փորձել հուշել բանակցային գործընթացի արդյունքները, որի ընթացքում դեռ պետք է սահմանվի քվեարկության տրամաբանությունը (մոդալությունը)` Ղարաբաղի վերջնական իրավական կարգավիճակի հարցով: Էլ ավելի դժվար է մեկնաբանել քվեարկության հնարավոր արդյունքը: Հիմնական գաղափարն այն է, որ մենք մոտենում ենք Հիմնարար սկզբունքների ամբողջացմանը, որոնք ուրվագծում են խաղաղ կարգավորումը, որոնք էլ իրենց հերթին բալանսավորում են Հելսինկյան ամփոփիչ ակտի հիմնական սկզբունքները` ուժի չկիրառման, ինքնորոշման և տարածքային ամբողջականության վերաբերյալ»:

Այսինքն` դեռ լրացուցիչ հանրաքվե՞ պիտի անենք: Դեռ ինչ որ մեկը պետք է որոշի, թե ո՞վ է դրան մասնակցելու: Ախր քանիցս արել ենք: Եվ քվեաթերթիկներով, և զենքով: Ու դրա արդյունքներն անվիճարկելի են: Մեկընդմիշտ: Մեր պետության սահմանի կենդանի ցուցանակներն էլ մեր դիքապահ զինվորներն են: ՄԵՐ զավակները: Որ երկու տարով գնում են` փառքով վերադառնալու համար:

Ի՞նչ է, Բրայզան դեռ հո՞ւյս ունի, որ «հանրաքվեի մասնակիցների» կա՞զմը կփոփոխվի: Օրինակ` Ռուսաստանի իսլամական կոմիտեի նախագահ Հեյդար Ջեմալը հայերին ու հրեաներին հռչակել է «Աստծո թշնամիներ»: Չգիտեմ, հրեաները ինչպես կվարվեն այդ` կարգավիճակ և հեռուստաեթեր վայելող թափթփուկի հետ, բայց թերևս նա շատ է ցանկանում, որ Կովկասում իր «գորշ գայլ» «աստխուն» պաշտողներ, հետևաբար` ապագա տեսական հանրաքվեին մասնակցողներ, առհասարակ չթողնենք: Եթե նրա ազգակից Իլհամը (կամ ինչպես ասում են հայ բլոգերները` Իլխլամը), դրա առիթը տա, դա հաճույքով կանենք: Ու այս անգամ նաև նահանջի «մարդասիրական միջացքեր» էլ չենք թողնի այդ հակաքաղաքակրթական տարրերին…

Սակայն վերադառնանք Հանրապետության օրվա տոնին: Անշուշտ, տոնելու ենք լիաթոք: Որպես հասուն ու հաղթական ազգ: Ինչ վերաբերում է հանրապետական կարգերին, ապա ժամանակավորապես դա կլինի: Մինչև մի քանի սերնդի ընթացքում վերականգնենք հայոց ազնվականությունը, որը ամբողջովին կստանձնի մեր հայրենիքի ապագայի պատասխանատվությունը ու դա չի գցի ժողովրդի վրա: Այն ժողովրի, որը անհրաժեշտության դեպքում և նյութական բարիք, և զինուժ է տրամադրում, ու դրանից ավել նրանից պահանջելը արժանի չէ պետական մտածողություն ունեցողին:

Շաբաթվա վարկածները զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ