Գնաճը քաղաքացիական գիտակցություն է արթնացնում պասիվ երիտասարդների մոտ, սակայն բողոքը հնչեցվում է դեռևս միայն համացանցի մակարդակում: Գնաճըև գնաճային ճնշումները Հայաստանում կանխատեսում են սոցիալական բողոքի նոր ալիքներ: Սոցիալական հուզումները խմորվում են անգամ այն երիտասարդների շրջանում, ովքեր դեռ քաղաքականապես պասիվ են,և համացանցում սոցիալական բունտ կազմակերպելու կոչեր են հնչում:

Գրող, հրապարակախոս Լուսինե Վայաչյանը ով վերջերս հայտնի է Facebook սոցիալական ցանցում իր ակտիվ գործունեությամբ, միացել էր ապրիլի 2-ին «Հեղաֆորում» անունը կրող քաղաքացիական ֆորումի կազմակերպիչներին՝ երկրի վիճակով մտահոգ ու լուծումներ փնտրող մի խումբ ՀՀ քաղաքացիների: «Հեղաֆորումին հավաքվել էր մեր հասարակության գիտակից, ակտիվ հատվածը՝ բացօթյա առևտրականներ, մանկատան սաներ, բանակում զոհվածների ծնողներ, բնակարանային անարդար գործարքների զոհեր, կանանց իրավունքների պաշտպաններ, ուսանողներ, լրագրողներ… Դա հասարակության մինի մոդելն էր, իր հայացքների ողջ բազմազանությամբ, բայց միավորված մի ցանկությամբ` լինել երկրի իրական տերը»:

Ազգային վիճակագրության ծառայության (ԱՎԾ) տվյալներով` 2011-ի երկու ամիսներին Հայաստանում գրանցվել է գրեթե 5 տոկոսանոց գնաճ, պարենային ապրանքների դեպքում` ավելի քան 6 տոկոս: Անցած մեկ տարում գներն աճել են ավելի քան 12 տոկոսով, ընդ որում մեկ տարում պարենային ապրանքների գներն աճել են գրեթե 19 տոկոսով, իսկ գյուղմթերքների գները` գրեթե 40 տոկոսով: 28-ամյա սոցիոլոգ Քրիստինե Դեղոյանը, ով գրանցված չէ սոցիալական ցանցերում, ընկերներին ակտիվացնելու հեռախոսային տարբերակն է ընտրել: Նա զանգահարում է իր բոլոր ընկերներին, սոցիալական բունտ կամ ցույց կազմակերպելու առաջարկով:

«2,5 դոլարից (1000 դրամ) պակաս ոչ մի սննդամթերք հնարավոր չէ գտնել: Հնդկաձավարը նախկինում մոտ 1 դոլար էր (400 դրամ) էր, հիմա 2,4 դոլար (950 դրամ) է: Նման պայմաններում անիմաստ է մտածել բնակարան ձեռք բերելու մասին», — դժգոհում է նա: «Այլընտրանք» հետազոտական կենտրոնի հիմնադիր, տնտեսագետ Թաթուլ Մանասերյանն ասում է, որ ԱՎԾ-ի սպառողական ապրանքների գների ինդեքսի հաշվարկը լիարժեք չի արտահայտում իրական վիճակըև կրում է միակողմանի բնույթ։ Ըստ փորձագետի`Հայաստանում, աղքատության շեմին գտնվող խավը եկամտի 70 տոկոսը սննդի վրա է ծախսում, մինչդեռ զարգացած երկրներում, անգամ ճգնաժամի պայմաններում, սննդի ծախսերը եկամտի 10-20 տոկոս են կազմում:

Տնտեսագետ, Հայ հեղափոխական դաշնակցության պատգամավոր Արա Նռանյանը կարծում է, որ Հայաստանի երիտասարդները հիմա ավելի քիչ են քաղաքականացված, քան 20 տարի առաջ, սակայն գնաճի պայմաններում իրավիճակը կարող է փոխվելև ավելի մեծ խնդիրներ երեւան բերել`փակ քաղաքական համակարգը, օլիգարխների կողմից վերահսկվող տնտեսությունըև այլն:

«Միայն գնաճը չէ, որ ազդում է երիտասարդների վրա, այլեւ բնակարաններ ձեռք բերելու խնդիրը, որը, կարծես թե, գերակայություն չէ կառավարության համար»: Մասնագետները կարծում են, որ տնտեսության մեջ գործող մենաշնորհները բացառում են մրցակցությունը, ինչն իր հերթին բերում է գների արհեստական բարձրացման: Փետրվարի վերջին Հայաստանի օրենսդիր իշխանությունը որոշում է ընդունել փոփոխություն կատարել «Առեւտրիև ծառայությունների մասին» օրենքում` նպատակ ունենալով «վերեւից» զսպել սոցիալական նշանակություն ունեցող առաջին անհրաժեշտության պարենային որոշ ապրանքների գնաճը: 30և ավելի օրերի ընթացքում մանրածախ ապրանքների 30և ավելի տոկոս գների աճի դեպքում կառավարությանը կտրվի միջամտելու լիազորությունև սահմանելու առաջին անհրաժեշտության ապրանքատեսակների գների վերին շեմը։

Սա, մասնավորապես կրկնում է Ռուսաստանում կիրառվող «Գնային առաստաղի» մոդելը, որը, ըստ մասնագետների, չի կարող կիրառվել այստեղ, քանի որ Հայաստանը ներկրում է իր համախառն ներքին արտադրանքի 40 տոկոսից ավելին:

«Ռուսաստանը ինքնաբավ, տնտեսական փակ համակարգ է, երբ Հայաստանը ներմուծումներից կախված երկիր է: Ուստի այս «գնային առաստաղը» չի կարող կիրառվել Հայաստանում», — ասում է անկախ տնտեսագետ, տնտեսագիտական գիտությունների թեկնածու Սամվել Ավագյանը: «Սա կարող է ստեղծել ապրանքային դեֆիցիտ: Արտադրողը պարզապես չի սպառի իր ապրանքըև կսպասի ժամկետի ավարտին: Իրավիճակը կարող է դառնալ անվերահսկելի», — ասում է տնտեսագետ, Հայ հեղափոխական դաշնակցության պատգամավոր Արա Նռանյանը: «Ավելի լավ է ունենալ մրցակցային տնտեսությունև բարձր գներ, քան մենաշնորհային տնտեսությունև արհեստականորեն ճնշված, ցածր գներ: Բարձր գների պայմաններում կձեւավորվեն նաեւ բարձր աշխատավարձեր»:

Անդրադառնալով տնտեսական ներկա դրությանը` ապրիլի 13-ին վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը տնտեսական ներկա վիճակը պայմանավորել է հետճգնաժամային իրավիճակով ու նշել, որ գործադիրն անում է ամեն հնարավորը գնաճը կրճատելու համար: Միեւնույն ժամանակ, համացանցն աստիճանաբար դառնում է վատթարացող տնտեսական իրադրության դեմ բողոքի ալիք բարձրացնելու միջոցներից մեկը: Հայաստանում սոցիալական ցանցերից օգտվողների 70 տոկոսը մինչեւ 35 տարեկան երիտասարդներ են:

Երիտասարդներից ավելի քան 120 000 հազարը գրանցված են Facebook-ում, որտեղև սկիզբ են առել մի շարք երիտասարդական քաղաքացիական նախաձեռնություններև որը գնալով ավելի շատ է օգտագործվում մի շարք հարցերում իշխանությունների քաղաքականության դեմ բողոքելու համար:

Կարին Գրիգորյան

Կովկասյան լրատու