Քիչ առաջ տեղեկացանք, որ Մշակութային արժեքների պահպանման գործակալությանը կից փորձագիտական կենտրոնն ավարտել է օրեր առաջ մաքսանենգության ճանապարհով հայտնաբերված շուրջ երկդարյա պատմություն ունեցող մատենագրերի ու արծաթյա իրերի փորձագիտական հետազոտությունը:
Փորձագիտական բաժնի պատասխանատու Տիգրանուհի Մկրտչյանը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ չորս մատենագրերից երեքի արդյունքներն արդեն հայտնի են: Մատենագրերից երկուսը տպագիր են, մեկը` ձեռագիր: Ձեռագիրն ավելի արժեքավոր է և մանրամասն հետազոտություն է պահանջում:

«Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզում և Կոստանդնուպոլսում հրատարակված աղոթագրքերը, Գրիգոր Նարեկացու «Մատյան ողբերգության» մատենագիրքն այնքան էլ արժեքավոր չեն, քանի որ դրանցից մեծ տպաքանակ կա. Նարեկացին 1851 թվականի հրատարակություն է, գնահատվել է 200 հազար դրամ, Պոլսում 1866-ին լույս տեսած Սաղմոսարանը` 130 հազար, իսկ Վենետիկյան Սաղմոսարանը` 150 հազար դրամ: Իսկ մնացած արծաթյա իրերից և ճարմանդներից յուրաքանչյուրի արժեքը չի հատում 40 հազար դրամը: Այդ զարդերը սովորական եվրոպական արտադրության զարդեր են և մշակութային արժեք չեն ներկայացնում»,- ասաց Տիգրանուհի Մկրտչյանը:

Մենք փորձեցինք ճշտել, թե հայտնաբերված սաղմոսագրքերը որևէ վայրում` թանգարաններում կամ գրադարաներում հաշվառված են եղել, թե ընտանեկան արժեքներ են, փորձագիտական բաժնի պատսխանատուն ասաց, որ դա իրենց իրավասության մեջ չի մտնում: «ՀՀ կառավարությանն առընթեր ՊԵԿ-ը դիմել է մեզ, որպեսզի ընդամենը պարզենք այդ իրերի արժեքը, մենք իրավասու չենք պարզել դրանց հաշվառման տվյալները»,- ասաց Տիգրանուհի Մկրտչյանը:

Հիշեցնենք, որ պատմական արժեք ներկայացնող այս բոլոր իրերը, մաքսային հսկողությունից թաքցնելով, փորձել էր ներմուծել ՀՀ քաղաքացի Արտակ Բալոյանը: Նա հանրապետություն էր մուտք գործել Բավրայի մաքսակետով` Թուրքիայից ժամանած երթուղային ավտոբուսով: Ա. Բալոյանը ՊԵԿ մաքսային ծառայության աշխատակիցներին ասել էր, որ այդ ապրանքներն իրեն փոխանցել է մայրը` Հայաստան տեղափոխելու նպատակով, սակայն սահմանը հատելիս Բալոյանը «մոռացել է, որ դրանք իր ճամպրուկում են» և չի հայտարարագրել:

Շուշան Գալստյան