«Բրիտանական խորհուրդը որդեգրել է հավասար հնարավորությունների քաղաքականություն: Այն արգելում է խտրականությունը ` սեռի, ընտանեկան կարգավիճակի, սեռական ինքնության, կրոնական և քաղաքական հայացքների, ռասսայի, աշխատանքի տեսակի, տարիքի, հաշմանդամության կամ ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ կարգավիճակի, սոցիալական ծագման, նախկին դատվածության, արհմիութենական գործունեության կամ անդամության, խնամառուներ ունենալու հիման վրա»:

Բրիտանական խորհուրդը նոյեմբերի 12-14-ը կազմակերպել էր սեմինար-քննարկում «ԼԳԲՏ խնդիրները զանգվածային և սոցիալական լրատվամիջոցներում» թեմայով: Խթան էր հանդիսացել որոշ լրատվամիջոցների ու ԼԳԲՏՔ համայնքի շահերը պաշտպանող երկու ՀԿ-ներից մեկի՝ «Փինկ Արմենիա»-յի միջև ծագած անախորժությունը: Հրավիրված էին վեց լրագրող և վեց ԼԳԲՏՔ համայնքի ներկայացուցիչներ երկու ՀԿ-ներից՝ «Փինկ Արմենիա» և «Հանուն քաղաքացիական իրավահավասարության»:

Քննարկումը վարում էին Նազարեթ Սեֆերյանը՝ (Բրիտանական Խորհուրդ, ծրագրերի ղեկավար) և Արթուր Պապյանը (Մամուլի բազմազանության ինստիտուտ): Որպես քննարկման մասնակիցներ և էքսպերտներ հրավիրված էին նաև միջազգային կազմակերպություններից ու այլ լրատվամիջոցներից: Հենց առաջին օրը կոնֆլիկտից հետք չմնաց, ամեն ինչ պարզաբանվեց, ներկայացվեցին երկկողմանի տեսակետներ, քննարկվեցին, որի արդյունքում պարզ դարձավ, որ ԼԳԲՏՔ համայնքը հիմնականում դժգոհ է լրատվամիջոցների լռությունից ու նյութերի մեջ «մոլ» արմատով բառեր օգտագործելուց՝ արվամոլ, համասեռամոլ, նաև անձը վիրավորող այլ բառեր: ԼԳԲՏՔ համայնքը լրագրողներին ներկայացրեց իր համարմամբ թույլատրելի ու ողջունելի հայերեն համարժեք բառերը, որից հետո, երեք օր միասին, անմիջական մթնոլորտում ապրելով ու շփվելով Ծաղկաձորից հեռացան ընկերացած ու պատրաստ հետագա համագործակցության:

Զրուցեցի սեմինարի կազմակերպիչներից ու մասնակիցներից մի քանիսի հետ, որը ներկայացնում եմ առանց մեկնաբանությունների:

— Ի՞նչը ձեզ դրդեց այս սեմինարը կազմակերպելու:

Նազարեթ Սեֆերյան.

— Պատճառները շատ էին, կոնկրետ ինչ-որ պատճառ նշել չեմ ուզում, ուղղակի մենք հասկացանք, որ կա նման սեմինարի կարիք: Մեր աշխատանքի սկզբունքը, ռազմավարությունը հավասար հնարավորությունների քաղաքականության շուրջ է կառուցվում՝ ընձեռնել հավասար հնարավորություններ բոլորին, հնարավորություն տալ արտահայտվելու ու կարծիքներ փոխանակելու: Աշխատանքի ընթացքում մենք տեսանք, որ կան տարաձայնություններ սեռական փոքրամասնությունների և լրագրողների միջև, դրա համար որոշեցինք նման սեմինար կազմակերպել:

— Ձեր գնահատականը սեմինարի աշխատանքին:

— Կոնկրետ ես շատ բավարարված եմ, արդյունավետ սեմինար էր: Հնարավորություն կար համագործակցելու, բոլորն աշխատում էին միասին, թե´ լրագրողները, թե´ ԼԳԲՏՔ համայնքի ներկայացուցիչները, սեմինարի կազմակերպիչներն ու հրավիրված մասնագետները: Կազմվեցին աշխատանքային խմբեր՝ լրագրող/ԼԳԲՏՔ անձ, որի արդյունքում մենք ունեցանք բավականին պարունակ ու երկուստեք հանդուրժողական նյութեր, որոնք մասնակիցների համաձայնության դեպքում կհրապարակվեն մամուլում: Կոնֆլիկտը հարթվեց, և ավելին՝ անմիջական մթնոլորտում երկու խմբերի միջև ձևավորվեցին ընկերական հարաբերություններ:

— Իսկ ի՞նչ եք կարծում, տրամաբանական չէ՞ր լինի, եթե պետական կառույցները աջակցեին նման կոնֆլիկտային իրավիճակների հարթեցմանը:

— Շատ ճիշտ եք ասում, բայց տարբեր կարծիքներ կան: Մարդիկ կան, որ կարծում են, որ պետությունը պետք է առաջին քայլը կատարի, ուրիշները հավատում են, որ պետք ա առաջին քայլը հասարակությունն անի, որպեսզի պետությունը շահագրգիռ լինի: Իմ կարծիքով, միջազգային կառույցները, ՀԿ-ները պետք է նպաստեն հասարակության մեջ գիտելիքի մակարդակն ու տեղակացվածությունը բարձրացնելուն, որն էլ կձևավորի քաղաքացիական դիրքորոշում, և հետո հասարակությունը կներկայացնի կառավարությանն իր պահանջները: Այլ կերպ՝ միջազգային կառույցները կարող են արթնացնել քաղաքացիական գիտակցությունը հասարակության մեջ, կարևորել այնպիսի համամարդկային արժեքներ, ինչպիսիք են հանդուրժողականությունն ու բարի կամքը: Այստեղ շատ ճիշտ կարծիք հնչեց, որ շատ ավելի հեշտ է գնալ մեծամասնության հետ, իսկ այ` հասկանալ «այլ»-ին, որ քեզ նման չի, մեծամասնության նման չի, մեր հասարակության մեջ դեռ դժվար է ներմուծվում: Պետությունը նույնպես կարող է դա անել, կարող է շատ ավելի ակտիվ դերակատարություն ունենալ հանդուրժողականութան բարձրացման մեջ, բայց, նախ և առաջ, պետական կառույցներում պետք է որդեգրվի այդ քաղաքականությունը:

— Ինչ-որ մտավախություններ կայի՞ն սեմինարից առաջ, կամ գուցեև հիմա՞ էլ կան, որ հնարավոր է ինչ-որ բան չստացվի, այնպես չգնա, ինչպես պլանավորվել ու ծրագրավորվել էր:

Լիլիթ Քալանթարյան՝ Բրիտանական խորհուրդ, ծրագրերի պատասխանատու

— Բրիտանական խորհրդի բոլոր միջոցառումների անցկացման ընթացքում մենք հասկացանք, որ լրատվամիջոցների դերը հասարակական կարծիքի ձևավորման մեջ շատ կարևոր է: Հիմնական նպատակը եղել է լրագրողներին մասնակից դարձնելը սեռական փոքրամասնությունների պրոբլեմների լուսաբանմանը, կոտրել լռությունը, հրապարակել ու հեռարձակել գրագետ, ճիշտ տերմինների օգտագործմամբ, հանդուրժողական նյութեր: Մենք ուզում ենք բոլոր ծրագրերի իրականացման մեջ ընդգրկել լրատվամիջոցներին, որը կնպաստի թե´ հանդուժողականության բարձրացմանը, թե´ կարծրատիպերի վերացմանը: Մինչ այս սեմինարը սկսելը, մենք ունեինք մտավախություն, թե ինչպե՞ս լրագրողները կվերաբերվեն թեմային, ինչպիսի՞ նյութեր կունենանք արդյունքում: Ավարտից հետո կարող եմ ասել, որ մտավախություններս չարդարացան, ավելին՝ ձևավորված անկաշկանդ մթնոլորտում, մարդկային առօրյա շփման մեջ երկու խումբը շատ շուտով մտերմացավ, լրագրողներն իրենց համար շատ բաներ բացահայտեցին, տերմինաբանությունը ճշտեցին, ծանոթացան նույնասեռականության պատմությանն ու ՀՀ-ում գործող ԼԳԲՏՔ ՀԿ-ների գործունեությանը: Ու երբ երրորդ օրվա առաջին կեսին մենք ունեցանք բոլոր նյութերը, պարզ դարձավ, որ բոլորը գրել են իրենց պատմությունները, գտել են իրենց հերոսներին ու ներկայացրել նրանց լավագույն մարդկային արժանիքները՝ առանցքում չդնելով նրանց սեռական կողմնորոշվածությունը: Այս մոտեցումը պետք է որ նպաստի, եթե ոչ հասարակական բարյացկամ կարծիքի ձևավորմանը, ապա գոնե հանդուրժողական վերաբերմունքին` մեր բնակչության 4% կազմող սեռական փոքրամասնություններին:

— Հնարավո՞ր է որ այսպիսի սեմինարները շարունակական բնույթ կրեն, եթե այդքան արդյունավետ են: Հաշվի առնելով Բրիտանական խորհրդի հեղինակությունը, հնարավո՞ր է, որ այս օրինակը վարակիչ կլինի, և այլ կառույցներ էլ անցկացնեն հետագայում:

— Կարծում եմ՝ այո, չնայած հատուկ միջոցներ դրան տրամադրված չեն, այս սեմինարն էլ մենք արել ենք սեփական միջոցներով: Սա առաջին փորձն էր, ու մենք տեսանք, թե ինչքան օգուտ կտա հասարակությանը լրատվամիջոցների հանդուրժողական մոտեցումն ու լուսաբանումը: Հետագայում հնարավոր է` լինեն ոչ միայն լրագրողներ ու ԼԳԲՏՔ մարդիկ, այլև տարբեր ոլորտներում գործող ու հասարակությանն առնչվող իրավաբաններ, բժիշկներ, դասախոսներ, ուսուցիչներ: Ծրագիրն իրականացնելուց առաջ մենք հետազոտություններ ենք արել տարբեր ՀԿ-ների ու միջազգային կառույցների շրջանում, ու պարզել ենք, որ նրանք շատ հետաքրքրված են թեմայով:

Գոհար Հակոբյան, «Առավոտ»

— Շատ օգտակար ու արդյունավետ սեմինար- քննարկում էր: Ուրիշ է, երբ մարդու հետ հեռախոսով ես խոսում, կամ կարճատև, մեկ այլ բան է, երբ երկու-երեք օր նրա հետ նույն տարածքում ես լինում, շփվում ես, ճանաչում որպես մարդ: Ինձ համար կարևորը, որ տեղեկացա սեմինարից, արտահայտությունների մասով էր`ասենք որ` մենք օգտագործում ենք «մոլ» արմատով բառեր, որոնք վիրավորում են նրանց անձը, ու պետք է օգտագործել ճիշտ տերմիններ: Լավ էր մտածված, որ մի լրագրող ու մի ԼԳԲՏՔ անձ միասին աշխատեն ու համատեղ նյութ պատրաստեն: Կուզենայի, որ հաջորդ հանդիպմանը լինեին կոնկետ հոմոֆոբ լրագրողներ, և ոչ միայն, ու իրենք էլ շփվեին, դա ավելի կաշխուժացներ։ Լավ կլիներ լիներ հոգեբան, սոցիոլոգ, ու իրենք էլ մասնակցեին քննարկումներին:

Գայանե Հակոբյան Ա1+

— Ամենակարևորն այն էր, որ ստեղծվեց անմիջականորեն շփման հնարավորություն հասարակության էն օղակի հետ, որը մի քիչ օտարված է հասարակությունից:Սովորաբար կամ նրանք են խուսափում, կամ մենք գուցե չենք գնում կոնտակտի, կոնկրետ ես առաջին անգամ էի շփվում այս խմբի մարդկանց հետ: Առաջին քայլն արված է: Ինձ սեմինարը նոր ծանոթություններ տվեց, նոր ընկերներ ունեցա, բոլորս իրար փոխադարձ օգտակար եղանք: Գուցե՞ հաջորդ անգամ լավ կլինի հրավիրել այն լրագրողներին, ովքեր ավելի քիչ հանդուրժող են, որպեսզի նրանք էլ ծանոթանան, հասկանան, որ նույն սովորական մարդիկ են, ու տարբերվում են իրենցից միայն սեռական կողմնորոշվածությամբ, որը պետք է ընդունել ու հարգել՝ որպես յուրաքանչյուր մարդու գենդերային ինքնության արտահայտում: Պետք է համայնքի ներկայացուցիչները ընդունեն, որ փոխվել է իրենց վերաբերմունքը լրագրողների հանդեպ:

Աշոտ, ԼԳԲՏՔ համայնքի ներկայացուցիչ, ակտիվիստ

— Ես միշտ սիրել եմ լրագրողներին, ուղղակի նրանք լավ կլինի, որ ճիշտ տերմիններ օգտագործեն: Ինձ թվում է, լրագրողների հետ պետք է ընկերություն, բարեկամություն անել, լավ հարաբերություններ պահպանել, քանի որ ԶԼՄ-ները մեծ ազդեցություն ունեն հասարակական կարծիքի ձևավորման մեջ: Մենք պատրաստ ենք համագործակցելու ու այդ համագործակցությունից երկուստեք կշահենք:

Ընդհանրապես, հանդուրժողականությունից է սկսվում երկխոսությունը, բայց եթե նաև երկխոսությունը կարող է ծնել հանդուժողականություն, ապա մնում է միայն ողջունել Բրիտանական խորհդի այս նախաձեռնությունը ու հուսալ, որ այլ միջազգային կառույցներ ու ՀԿ-ներ, ինչո՞ւ չէ, նաև պետությունը կհետևեն այս օրինակին, որի արդյունքում մենք կունենանք ԼԳԲՏՔ խնդիրների հանդուրժողական լուսաբանում, հետևաբար՝ հանդուրժողական հասարակություն: