Հարցազրույց ՀՀ արդարադատության նախարար Գևորգ Դանիելյանի հետ

Ի՞նչն է իրավաչափ ու ինչը՝ ոչ, ըստ Գևորգ Դանիելյանի

-Քրեակատարողական հիմնարկի ղեկավարությունն ի՞նչ կանխարգելիչ միջոցառումներ է ձեռնարկել , ի՞նչ քննություն է իրականացնում Նիկոլ Փաշինյանի նկատմամբ իրականացված բռնությունների դեպքերի առնչությամբ:

-Նախ՝ խոսքը ոչ թե դեպքի, այլ տվյալ դեպքում հաղորդումների մասին է, և եթե որևէ քննության արդյունքներով հիմնավորվի որևէ փաստ,բնականաբար, կհարուցվի քրեական գործ և կունենա քրեական դատավարությամբ նախատեսված ընթացակարգ: Եվ ուղղակի մինչև դեպքերի ու հայտարարությունների միջև հավասարության նշան դնելը և եզրահանգելը, թե այս դեպքերից հետո քրեակատարողական հիմնարկի ղեկավարությունը, և ոչ միայն` նաև վարչության ղեկավարությունը, ինչ քայլեր պետք է ձեռնարկի, կարծում եմ` իրավաչափ չէ: Մյուս կողմից, իհարկե, հարցը իրավաչափ եմ համարում այն մասով, որ եթե, այնուամենայնիվ, կան հայտարարություններ, թեկուզ այս պահին դրանք իրավասու մարմինների կողմից գնահատվում են ոչ իրավաչափ, չհիմնավորված, այնուամենայնիվ, պետք է քայլեր ձեռնարկվեն: Համոզված եղեք, որ քրեակատարողական համակարգում բռնությունները, այն էլ կազմակերպված , ինչպես փորձ է արվում ներկայացվել, տեղի չեն ունենում: Չկա որևէ մի փաստ…

— Իսկ չկազմակերպվա՞ծ։

-Եթե չկազմակերպված, ապա հարուցվում են քրեական գործեր, այդ թվում նաև կազմակերպվածի դեպքում: Այսինքն` չի եղել այնպես, որ չկազմակերպվածի մասին մենք դեռ չենք խոսում, իսկ եթե կան չկազմակերպված ու բացահայտված դեպքեր, ապա դրանց բոլորով հարուցվում են քրեական գործեր, ընթացք են ունենում և այն տարածվածության աստիճանը, որ փորձ է արվում ներկայացնել, իբրև թե …չգիտեմ… նախկին, այսպես պատմական փուլերից մնացած հիշողություններով, ապա դա իրականությունից հեռու է: Ավելին` միջազգային փորձագետները, ովքեր դատապարտյալների հետ շփվելու շատ լավ սովորություն ունեն, առանձնազրույցներ ունենալու, հարցումներ անելու, շուտով կհրապարակեն իրենց զեկույցը: Առաջին դեպքն է Հայաստանի համար, որ իրենք գրում են , որ քրեակատարողական համակարգում բռնությունները դադարել են: Սա շատերի մոտ, եթե կանխակալ քաղաքական մտածողություն ունեն, անմիջապես սուր անհամաձայնություն կառաջացնի, բայց , վերջին հաշվով, դա գրել են մարդիկ, ովքեր երեք-չորս տարի առաջ բոլորովին այլ կարծիք էին հայտնում: Այնուամենայնիվ, ասեմ, որ միջոցներ ձեռնարկվում են, որպեսզի բոլոր դատապարտյալների անվտանգությունը, այդ թվում` Նիկոլ Փաշինյանի, հնարավորինս հուսալի լինի: Ձեռնարկվել են լրացուցիչ միջոցառումներ և արվում է ամեն ինչ, որպեսզի որևէ բռնություն նրա նկատմամբ չկիրառվի։ Միայն ասեմ, որ հայտարարությունները կանխել չենք կարող:

-Պարոն Դանիելյան, այն, որ Նիկոլ Փաշինյանը պահվում է 18 հոգանոց մի խցում, դա արդեն ընդունված միջազգային չափանիշների խախտում չէ՞: Հնարավո՞ր է այդքան հոգով մի սենյակում մնալ, և արդյո՞ք դրանք նույնատիպ «հանցագործություն» կատարած անձինք են , ինչ Նիկոլ Փաշինյանը:

— Նախ՝ պետք է ասել, որ հատուկ ձեր նշած դատապարտյալի համար ինչ-որ ընդգծված վերաբերմունք չկա: Ուրիշ կլիներ այդ հարցը, եթե ասեինք, որ բացի այդ դատապարտյալից, կան նաև այլ դատապարտյալներ, ովքեր այլ պայմաններում են պահվում և, ընդունենք, որ կոնկրետ այս դատապարտյալի պայմանները բոլորովին այլ են: Կացարանում կան 18 դատապարտյալներ, այսինքն` սա է վիճակը: Բա ինչի ենք մենք ասում, որ մեզ անհրաժեշտ են միջոցներ, և այդ միջոցները նույնիսկ այս իրավիճակում հատկացվեն, որպեսզի դատաիրավական բարեփոխումների շրջանակներում իրականացվի նաև նոր շենքերի կառուցում: Բայց ասել, որ եթե կացարանում կան 18 դատապարտյալներ, ուրեմն եղել է նման դեպք, սա գիտեք, մեղմ ասած, ընդամենը ենթադրությունների շարքից է: Եվ ավելին ասեմ` եթե 18 դատապարտյալներ կան կացարանում, մեկ ուրիշ կացարանում ավելին կան: Հնարավոր են դեպքեր , թե՝ ոչ: Ամեն ինչ արվում է, որ չլինեն. ուսումնասիրվում է դատապարտյալների կենցաղը, սովորույթները, հակումները, և, որպես կանոն, խմբավորում են այնպես, որ դեպքեր չլինեն: Եվ պատահական չէ , որ նույնիսկ այս իրավիճակում, մենք դեպքեր չունենք: Ձեզ չի՞ զարմացնում, որ մենք ընդհանրապես բռնությունների վերաբերյալ հայտարարություններ շատ հազվադեպ ենք ունենում: Եվ երբ նշեցի միջազգային փորձագետների կարծիքը, ապա այս կարծիքը ևս դատարկ հողի վրա չի ձևավորվել: Ձևավորվել է հազարավոր դատապարտյալների հետ խոսակցությունների հիման վրա: Մի հարցում եմ համամիտ, ինչի մասին նաև սկզբում ասացի, որ բոլոր դեպքերում այսօրվա միջազգային չափանիշները պարտավորեցնում են որքան հնարավոր է կացարանները դարձնել այնպիսին, որ մի խցում դատապարտյալների թիվը պակասի: Այսինքն` նախապատվություն է տրվում, որ խուցը լինի փոքր չափերի: Նվազագույնը 4 քառակուսի մետրն է, չնայած սա վերանայման ենթակա թիվ է, որովհետև այսօր արդեն միջազգային կառույցներն այս հարցը քննարկում են և գտնում են, որ նվազագույնը դարձվի 6 քառակուսի մետր: Որոշ երկրների համար սա արդեն համարվում է պարտադիր: Բայց զուտ մեծ քանակի մարդկանց առկայությունը չեմ համարում պոտենցիալ վտանգ ` անմիջական, ընդունենք՝ բռնությունների կիրառման համար:

-Այդ դեպքում, ինչո՞վ են պայմանավորված այդ հայտարարությունները:

— Ե՞ս եմ հայտարարությունների հեղինակը:

-Արսեն Բաբայանի հայտարարությունը կարծես այնպիսի ուղղություն կամ միտում ունի Նիկոլ Փաշինյանին հոգեկան հիվանդ դուրս բերել , երազներ է տեսնում… չգիտեմ ինչ։

-Չեմ կարծում, որ Ձեր ենթադրությունները հող ունեն և դա շատ վիրավորական կլիներ: Եվ Արսեն Բաբայանի հայտարարության մեջ չկար որևէ մեկ տող..

-Երազների մասին կար տող…

-Դուք երազներ չե՞ք տեսնում: Երազներ տեսնելը համարվում է հոգեկան հիվանդության նշան, չէ՞: Եկեք չշփոթենք և չընկնենք էմոցիաների մեջ, խնդիրը հետևյալն է. ես այդ հայտարարությանը ծանոթ եմ, և որևէ ակնարկ այս կամ այն անձի հոգեկանի վերաբերյալ չկա, և լավ էլ չի, որ այս թեման ընդհանրապես դարձնենք քննարկման առարկա: Ուրիշ բան, որ նրանք սրա մեջ տեսնում են կանխամտածված, պայմանավորված ինչ-որ գործընթաց: Եվ եթե մարդիկ իրենց քննության ընթացքում պարզում են, որ հայտարարության ժամին որևէ արտաքին զանգ չի եղել, բայց արդեն արտաքին աշխարհում մարդկանց անհանգստացնում են և տեղյակ են պահում իբրև թե տեղի ունեցած իրադարձությունների մասին, ապա կարելի է ենթադրել, որ եղել են պայմանավորվածություններ, որ սա միտում է ընդամենը՝ մի պատրանք ստեղծելու, որ այս կամ այն դատապարտյալի նկատմամբ բռնություն են գործադրում: Գիտեք ինչ կա , քրեակատարողական հիմնարկն ինքը տեղով խոցելի համակարգ է։ Եթե մի համակարգում հինգ հազար դատապարտյալներ են ներգրավված, հենց միայն այն հիմքը, որ հանցագործ են, ապա, բնականաբար, կարող են լինել և բռնություններ: Բայց խնդիրն էլ հենց այն է, որ լուծվում է դրականորեն, որ այդ բռնությունները չլինեն: — Զանգերի հետ կապված ՝ Նիկոլ Փաշինյանը բազմիցս նաև հայտարարել է, որ ամեն կերպ խոչընդոտվում են իր զանգերը, հատկապես ՀԱԿ-ի հանրահավաքների օրերին:

— Բոլոր այդ կարգի հայտարարությունները քննարկման առարկա են դառնում, և այս պահին չեմ տիրապետում յուրաքանչյուր հայտարարության վերաբերյալ քննարկման արդյունքներին, որ հանգամանորեն ներկայացնեմ: Նման հարցադրումների հետ կապված, ճիշտ կլիներ, որ ներկայացնեիք գրավոր, որպեսզի հանգամանորեն պատասխանեմ՝ ո՞ր հայտարարության համար, ո՞ր օրվա համար, ի՞նչ է արվել, ի՞նչ է պարզվել: Եվ համոզված եղեք, որ նախարարը պարտավոր չի և իրավասու էլ չի դրանք բոլորը մտաբերել:

-Նաև «Դատապարտյալների հինանդանոցում» ՄԻԱՎ -ՁԻԱՎ վարակակիրները վերջերս խռովություն էին բարձրացրել: Ինչպես պնդել էր Արսեն Բաբայանը,նրանք պահանջել էին քրեակատարողական հիմնարկից դուրս բուժվել, մինչդեռ նրանք, ըստ հավաստի աղբյուրների, պարզապես պահանջել էին նորմալ բուժում, որովհետև շատերը պնդում էին, որ իրենց տրվում է միայն անալգին, իսկ «Արմենիկումն» էլ մետոդոնի փոխարեն, այն դեպքում, երբ շատերը վատ են տանում այդ դեղամիջոցը:

— Իրոք, լուրջ հարցադրում է սա և, բնականաբար, առաջին հերթին ես հետաքրքրվել եմ բոլոր հանգամանքներով: Այնտեղ երկու խնդիր է դրվում, Դուք ճիշտ չեք, որ ասում եք` չեն ուզում առաջադրել նաև պատժից վաղաժամկետ ազատվելու խնդիր: Դրել են: Եվ իրենք գտնում են, որ իրավունք ունեն պատժից վաղաժամկետ ազատվելու: Նաև հարցի կտրվածքն էլ քննարկման առարկա դառնա: Ինչ վերաբերում է երկրորդ հարցին, ապա բոլոր այն բուժամիջոցները, որոնք նախատեսված են, ընդհանրապես, ՄԻԱՎ-ՁԻԱՀ-ով հիվանդների համար քաղաքացիական բուժհաստատություններում, նույնությամբ նախատեսված են իրենց համար: Ոչ մի տարբերություն չկա: Մենք կարող ենք հրապարակել, բնականաբար ոչ անունները նշելով, բոլոր այն դեղացանկը , որ հատկացվել է իրենց: Խնդիրը բոլորովին այլ հարթության վրա է, որ երբեմն դատապարտյալները գտնում են, որ իրենց պետք է տրվեն հոգեմետ նյութեր, այն դեպքում, երբ բժիշկները տալիս են եզրակացություն, որ չի կարելի նման նյութեր տալ: Ես կարծում եմ, որ խոսքը վերաբերում է մարդկանց, որ երևի հակում ունեն, հա՞ և, բնականաբար, կուզենային օգտագործեին: Եթե հիմքեր լինեն, բժիշկները չեն կարող արգելել: Նույն «Արմենիկումը» դուք գիտեք` թանկարժեք դեղամիջոց է և այնպես չի, որ քաղաքացիական բուժհաստատությունների համար այլ դեղամիջոցներ են նախատեսված, մեզ համար` այլ:

-Ասում էին, որ ձեր նշած հոգեմետ դեղը` Մետադոնը կիրառվում է ամբողջ աշխարհում:

-Կիրառվում է որոշակի փուլում: Իհարկե՝ նաև քաղաքացիական հիվանդների համար, բայց խոսքն այդ փուլի մասին չէ:

-Քաղբանտարկյալներին վաղաժամկետ ազատ արձակելու հարցը, բացի ընդդիմությունից, նաև միջազգային կառույցների կողմից է դրվում: Հնարավո՞ր է, որ, պարզապես, օրենսդրական փոփոխությունների արդյունքում նրանք ժամկետից շուտ ազատ արձակվեն կամ հանձնաժողովների որոշումներով:

-Կոնկրետ դատապարտյալների հետ կապված, որևէ ուղղակի ներկայացված պահանջ չի ներկայացվել: Ինչ վերաբերում է օրենսդրության փոփոխությանը, ապա երկու հարթության վրա մենք խնդիրներ ենք պատրաստվում լուծել: Առաջինը, որ վերանայվի, և հանրապետության ղեկավարությունը ևս այդ հարցում հետևողական է պատժից պայմանական վաղաժամկետ ազատման և պատիժն ավելի մեղմ պատժով փոխարինելու հարցերում: Եվ երկրորդ. գիտեք ինչ, այն ենթադրությունը, որ հանձնաժողովները հեսա կդադարեցնեն իրենց գործունեությունը, կլուծարվեն , կարծում եմ` մի փոքր շտապողական բնույթ ունեն: Հարցը շատ ավելի խորն է, լայն հիմնահարցեր է իր մեջ ընդգրկում և մենք փորձելու ենք այս առումով ամբողջ պատժից վաղաժամկետ ազատման ինստիտուտը հավասարազոր դարձնենք և միջազգային չափանիշներին, և միջազգային փորձին: Հիմա, օրենսդրական փոփոխություններից հետո, դրանք արդյոք կհանգեցնե՞ն այդ դատապարտյալներին վաղաժամկետ ազատելուն։ Ապա դրանք կհանգեցնեն ուղղակի նոր իրավիճակներում պատժից վաղաժամկետ ազատմանը` նոր չափանիշներով, նոր մոտեցումներով: Ո՞ւմ վրա դա կտարածվի, կտարածվի այն անձանց վրա, ովքեր բավարարում են այդ չափանիշներին: Ինչ վերաբերում է առանց օրենսդրության փոփոխություններին, ապա այսօրվա օրենսդրության կարգը գիտեք` կոնկրետ անձանց կարելի է վերագրել , եթե ներման ինստիտուտի մասին է խոսքը և որոշակի կատեգորիայի ` եթե համաներման մասին է խոսքը:

Անուշ Դաշտենց