Բուհական ընդունելության քննություններից անցել է արդեն երեք ամիս, սակայն Կրթության և գիտության նախարարությունում տեղյակ էլ չեն պետության միջոցներով սովորելու գործուղված հաշմանդամների ճակատագրերից:

Խորհրդային ժամանակներից` հաշմանդամ երեխաներին անվճար կրթությամբ ապահովելու կարգը պահպանվել է առ այսօր: Իր ողջ մարդասիրությամբ հանդերձ սա եղել և մնում է բուհական համակարգի ամենալուրջ սողանցքներից մեկը:

Տարիներ շարունակ չեն դադարում խոսակցությունները, թե ունևոր ընտանիքները հաջողացնում են իրենց երեխաներին հաշմանդամության համապատասխան կարգ «կպցնել» և դրա շնորհիվ ապահովել նրանց բարձրագույն անվճար կրթությունը: Առաջին և երկրորդ կարգի հաշմանդամություն ունեցող, հանրակրթական դպրոցն ավարտած և ուսումը շարունակել ցանկացող երեխաները պետության ընձեռած այս հնարավորությունից օգտվելու համար նախ դիմում են ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության Բժշկասոցիալական փորձաքննության գործակալություն: Գործակալության խնդիրը երեխաների վիճակի քննությունն է և կրթությունը շարունակելու թույլտվություն տալը։ Մասնագետները նախ պարզում են, թե երեխան ինչ հիվանդությամբ է տառապում, այնուհետ ճշտում` համապատասխանու՞մ է, արդյոք, երեխայի ախտորոշումը նրա նախընտրած մասնագիտությանը:

Գործակալության հիմնական ֆունկցիան հենց ուղղորդելն է: Գործակալության պետ Միշա Վանյանն ասում է, թե այս տարի իր դուռը նույնիսկ չեն էլ բացել։ Պետին դիմում են, սովորաբար, «ծանր դեպքերում», երբ հատուկ բացատրության կարիք է առաջանում։ Բաժնի աշխատակիցների մակարդակով բոլոր հարցերը լուծվել են և, ասենք, էպիլեպսիայով տառապող երեխան հասկացել է, որ նպատակահարմար չէ ծրագրավորողի մասնագիտության ընտրությունը, իսկ հոգեկան շեղումներովները` բժշկի, մանկավարժի և այդպես շարունակ:

Գործակալությունում բոլոր հարցերը կարգավորվում են գաղտնիության պայմաններում։ Հենց սա էլ բոլոր խոսակցությունների հիմքն է: Երեխաների անունները գաղտնի են պահվում բժշկական էթիկայի կանոններից ելնելով։ Թույլատրելին միայն երեխաների հասցեների, ախտորոշումների ու դիմած բուհերի դիտարկումն է: Սա բավականին հարմար պատրվակ է օգնության կարիք ունեցող երեխաների ցուցակ ցանկալի անուններ մտցնելու համար: Սակայն, հաշվի առնելով նույն այդ գաղտնիությունը և բժշկական էթիկային գումարելով նաև լրագրողական էթիկան, չենք կարող չստուգված տեղեկություն հրապարակել և նշել, թե ցուցակում ընդգրկված երեխաներից կոնկրետ ովքեր են իրական դիմումատուները, ովքեր` «բլադնոները»։

Հետաքրքիր է, բայց փաստ` այս տարի հիշյալ գործակալություն դիմածների թիվը պակասել է։ 2008թ. Բժշկասոցիալական փորձաքննության գործակալության ծառայությունից օգտվել է 116 երեխա, 2009թ.՝ 125, իսկ ահա 2010թ.` ընդամենը 68: Միշա Վանյանն ասում է, թե «երևի հասկացել են, որ պարտադիր չէ բարձրագույն կրթություն ստանալ, ավելի լավ է կոնկրետ այնպիսի մասնագիտություն ստանալ, որով հնարավոր կլինի հետագայում աշխատել»: Եթե մի փոքր լավատես լինենք՝ կարող ենք ասել, որ հաշմանդամների թիվն է պակասել. Իսկ իրատես լինելու դեպքում` կտեսնեք այն անվստահությունը, որ մարդիկ տածում են վերոհիշյալ կառույցի նկատմամբ, որտեղ, նրանց կարծիքով, հնարավոր չէ առանց մաղարիչի անգամ անվճար ուսում ստանալու հույս ունենալ։

68 հաշմանդամ երեխաներից 23-ը Երևանից են, 45-ը` մարզերից, ընդ որում, մարզերի դիմորդների մեջ միայն մեկ-երկուսն է, որ ցանկություն է հայտնել ուսումը շարունակել հենց տեղի բուհում, օրինակ՝ Գյումրու մանկավարժական ինստիտուտում: Հիշյալ գործակալություն դիմածների ցուցակները, որքան էլ գաղտնի, ժլատ տվյալներով, այնուամենայնիվ, երբեմն խոսուն են լինում։ Տարբեր տարիների այստեղ հատկապես աչքի էին ընկնում, այսպես ասած, «գոլդ հասցեները»։ Այս տարի դրանք այդքան էլ առատ չէին։ Այս գործակալության «հաճախորդները» ցրված էին մայրաքաղաքով մեկ։ Այստեղ կարելի էր հանիպել թե´ Նորքի 9-րդ զանգվածում ապրողի, թե´ Գյուլբենկյան փողոցի, թե´ Պռոշյան փողոցի բնակչի: Սակայն մի բան դիմորդների մոտ մնացել էր անփոփոխ. հաշմանդամ, թե ոչ հաշմանդամ, մեր երեխաները ձգտում են սովորել միայն լավագույն բուհերի (իհարկե, Հայաստանի բուհական համակարգի որակը հաշվի առնելով լավագույն ասվածին խիստ հարաբերական է պետք մոտենալ) «գոլդ» ֆակուլտետներում:

Այս տարվա ամենամեծ պահանջարկ ունեցող մասնագիտությունը տնտեսագիտությունն է։ Հայտերի առյուծի բաժինը` 20 հայտ, ընդ որում, դիմումները եղել են թե´ ԵՊՀ-ի տնտեսագիտական ֆակուլտետին հասցեագրված, թե´ զուտ Երևանի պետական տնտեսագիտական համալսարանին, թե´ Երևանի պետական ճարտարագիտական համալսարանի տնտեսագիտության ֆակուլտետին: Մեծ պահանջարկ ունեցող մասնագիտություններից է նաև բժշկությունը։ Ամենաբարձր վարձավճարներով աչքի ընկնող Բժշկական համալսարանում անվճար կրթություն ստանալ ցանկացողների թիվը 6-ն է, ԵՊՀ-ի ռոմանոգերմանական ֆակուլտետ և Բրյուսովի անվան լեզվաբանական համալսարանի դիմորդներն ընդհանուր հաշվով նույնպես 6-ն էին, 5 հոգի դիմել էին Գեղարվեստի ակադեմիա, 5 հոգի՝ Ճարտարագիտական համալսարանի տարբեր ֆակուլտետներ` նախընտրելով ծրագրավորողի մասնագիտությունը: Ֆակուլտետների հասցեների մեջ ուշագրավ էր նաև այն, որ այս տարի պակասել է իրավաբանական ֆակուլտետ ընդունվել ցանկացողների թիվը։ Միշա Վանյանը սա ևս վերագրում է դիմորդների՝ ավելի սթափ դատելուն։ Նրա ասելով՝ արդեն հասկանում են, որ հիշյալ մասնագիտության մեջ առաջ գնալու այդքան էլ մեծ շանսեր չեն ունենա, այնպես որ, այդքան էլ կարիք չկա գայթակղվել:

Ուղղորդողի, քննողի, թույլտվություն տվողի, «սողանցք ապահովողի կամ չապահողովի» բոլոր ֆունկցիաներով հանդերձ, ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության Բժշկասոցիալական փորձաքննության գործակալության գործը սպառվում է դիմորդին թույլտվություն տալով։ Ստանալով հիշյալ գործակալության ուղեգիրը՝ դիմորդների հետագան կախված է արդեն բուհական ընդունելության քննություններին ցուցաբերած արդյունքներից։ Բավարար գնահատականն այն պայմանն է, որով հաշմանդամ երեխան կարող է օգտվել հիշյալ գործակալության ընձեռած հնարավորությունից: Երբ Միշա Վանյանը Կրթության և գիտության նախարարությունից փորձեց ճշտել, թե այս տարի իրենց դիմածներից քանիսն են ընդունվել, պարզվեց, որ նախարարությունում ոչ մեկը չի էլ զբաղվել այդ խնդրով: Ստացվում է` պետությունը գաղտնի պահվող ցուցակների երեխաներին տալիս է ամենաթանկարժեք ֆակուլտետներում անվճար սովորելու թույլտվություն և այլևս չի էլ հետաքրքրվում, թե ինչ եղան այդ երեխաները, օգտվեցին իրենց ընձեռած հնարավորությունից, չօգտվեցին, ովքեր են վայելում այդ հնարավորությունը, իսկապես թույլտվություն ստացածները հաշմանդամներ են, թե, պարզապես, սա էլ այն հերթական ոլորտն է, որտեղ հարցերը ԿԳ-ից վերև են լուծվում։

ԼՈՒՍԻՆԵ ԿԵՍՈՅԱՆ