Մարդիկ միշտ համախմբվել են իրենց սպառնացող վտանգից առաջ, ուղղորդվելով ամենապրիմիտիվ՝ ինքապաշտպանության ու ինքնապահպանման բնազդից: Ես գիտեի միայն իրական, պարզվում է՝ նաև երևակայական:

Օրերս «Խաղարարար նախաձեռնությունների կովկասյան կենտրոնի» ղեկավար Գեորգի Վանյանի հետ հարցազրույց էի անցկացնում Թեքալիի բնակավայրի մասին: Թեքալին դա գյուղ է Վրաստանի, Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանների հատման եռանկյունում։ Գյուղը բնակեցված է ադրբեջանցիներով ու շատ հարմար է մշակութային միջոցառումներ, սամմեթներ, խաղաղասիրական հանդիպումներ անցկացնելու, նաև երեք ժողովուրդների համար ինչ- որ ընդհանրություններ, շփման եզրեր գտնելու համար։ Մի խոսքով, պետական լեզվով ասած, խնդրի խաղաղ կարգավորման հարց լուծելու համար, իհարկե այլ մասշտաբով։

Վանյանը պատմում էր Թեքալիից, իր հայացքներն էր ներկայացնում հայ-ադրբեջանական կոնֆլիկտի լուծման վերաբերյալ: Հետո ասաց, որ ադրբեջանական ֆիլմեր են թարգմանել, բայց ոչ մի դահլիճ համաձայնություն չի տվել ֆիլմերը ցուցադրելու համար, միայն «Մեդիակենտրոնը» չի մերժել։

Վանյանը խնդրեց տեղեկացնել իմ ընկերներին, ես էլ մտածեցի, որ ամենահարմար տարբերակը Ֆեյսբուքով միջոցառման էջ սարքելն է ու իմ 900 ընկերներին միանգամից տեղեկացնելը: Վանյանը ինձ չի խնդրել կոնկրետ միջոցառման էջ սարքել, ես ինքս եմ էդպես որոշել, որ ավելի շատ մարդու տեղեկացնեմ, հետևաբար, մտածել որ Վանյանն ինձ օգտագործել է՝ չեմ կարող:

Էջը բացեցի, որոշ ժամանակ ինտերնետում չէի: Հետո մտա ու հայտնաբերեցի մի ահավոր արշավ իմ դեմ՝ որպես կազմակերպչի: Ես հիմա կարծում եմ, որ իզուր տեղեկացրեցի բոլորին, որ կազմակերպիչ չեմ,այլ ընդամենը լոգիստիկ քայլ եմ արել՝ ինֆորմացիա եմ փոխանցել մարդկանց, իմ հասցեին շարունակում էին սպառնալիքներով լի նամակներ ու հաղորդագրություններ գալ:

Էդ ամենը շարունակվում էր, երբ նույնիսկ Վանյանը խոսեց այդ մասին թե այդ միջոցառման խմբում, թե մամուլում, տեղեկացրեց, որ մարդիկ թյուրիմացության մեջ են։ «Արշավը» դադարեց որոշ չափով միայն Տիգրան Քոչարյանի գրառումից հետո, որտեղ նա պահանջում է չվիրավորել ինձ, նաև Հրաչյա Բարխուդարյանի անձնական զրույցներից հետո վիրավորողներից ամեն մեկի հետ:

Այս ամենն ինչքան ծիծաղելի, նույնքան զավեշտալի ու ահավոր է։ Պարզվում է` մեր ժողովրդի մեջ՝ մասնավորապես որոշակի տարիքի ջահելներից ոմանք սահմանափակ են ու մաքսիմալիստ: Մեկումեջ երևում են ուղեղն օգտագործողներ։ Նրանք էլ, որպես կանոն, չեն անցնում նեղ անձնական վիրավորանքների ու սպառնալիքների մակարդակից: Գիտե՞ք, ես էլի միջոցառումների էջեր եմ բացել իմ բարեկամների համար, իսկ Գեորգի Վանյանը նույնպես իմ բարեկամն է: Ես բացել եմ Արփի Ոսկանյանի շնորհանդեսի էջը, բացել եմ Վարդան Ֆերեշեթյանի շնորհանդեսի էջը, էլի ինչ-որ էջեր եմ բացել, չթվարկեմ էլ:

Մի խոսքով, ես հասկացա վերջապես, որ ազգս դեգրադացվում է, որպես որակ, որպես մարդու տեսակ, որպես բանական ու մտածող, հանդուրժող ու հասկացող, կարեկցող ու օգնող: Ո՞րն է հայրենիքը, իմ ընդդիմախոսները չեն ասում: Միթե՞ դա միայն էն հողն է։ Երևի իրենք էլ չգիտեն, այլապես էս սուրբ հողի վրա էսքան փախչողներ, էսքան դասալիքներ ու երեսպաշտներ չէինք ունենա։ Դրա համար մեր արժեքային համակարգում կեղծ հայրենասիրությունը լավ տնավորվել է:

Հայրենիքն ինձ համար դա իմ տատն ա, իմ ընկերներն են, ծնողներս ու աղջիկս: Ու նաև՝ իմ ընկերների ընկերները, նրանց ընկերները, ու էդպես շարունակ: Ու ես ուզում եմ, որ իմ էդ հայրենիքը՝ էդ մարդիկ, լավ ապրեն ու շենացնեն Հայաստանը: Ու չեմ հավատում, որ ֆիլմը կարա ազգին վնասի, եթե չօգնի, իհարկե, որովհետև հակառակորդիդ մշակույթին ծանոթանալով, ծանոթանում ես նրա լեզվամտածողությանը, հետևաբար՝ կարող ես կանխագուշակել քայլերը: Հակառակորդ եմ ասում, որովհետև մեծանուն զորավարները նույնիսկ պատերազմները մեկնաբանելիս հակառակորդ են ասում, որովհետև չկա թշնամի ազգ հասկացողությունը քաղաքակիրթ աշխարհում, կան հակառակորդներ պատերազմի ժամանակ, պատերազմից դուրս թշնամի չկա:

Մի խոսքով, ես չեմ հավատում, որ ղարաբաղցիք էդքան վատ են ապրել Ղարաբաղում, բաքվեցիք` Բաքվում, ադրբեջանցիք` Սյունիքում կամ Նոյեմբերյանում, ուր իրանք սիրում էին Հայաստանում ապրել, Երևանում էդքան շատ չեն եղել, հիմնականում գյուղերից են եղել ու գյուղեր են հիմնել նույնիսկ: Չեմ հիշում՝ ընկերներից էն ով էր ասաց. «Դու պատկերացնո՞ւմ ես, եթե 1991-ին լինեինք Հարավ-կովկասյան հարապետություն: Սովետը կփլուզվեր, իսկ մեզ հիմա Եվրամիությունը կխնդրեր, որ անդամակցենք»: Ես համաձայն եմ, հարավ-կովկասյան երեք հանրապետությունները գտնվում են ստրատեգիական ու աշխարհագրական էնպիսի դիրքում, որ աշխարհն անտեսել մեզ չի կարա: Եթե ատելությունը թույլ տա ձեզ պատկերացնել դա, թե ինչ ուժ կտա մեզ որպես կառույց, դուք անպայման կցանկանաք ապրել էդպիսի երկրում: Բայց ատելությունը թույլ չի տա առայժմ, ո´չ մեզ մոտ, ո´չ ադրբեջանցիների:

Չգիտեմ, ինձ համար մարդու ազգությունն առաջնայնության իմ ցուցակում 4, թե 5 տեղում է: Սկզբում մարդը մարդ է՝ բանականը նկատի ունեմ, զանազան մարդու կերպարանքով թյուրիմացությունների մասին չի խոսքս, որոնք «լոքշ են սպանում» ինտերնետում: Հետո՝ սեռը, ուղղակի ինձ համար բնորոշելու նպատակով, հետո՝ ով է կյանքում, ու հետո նոր՝ ազգությունը: Ու դրա համար մեղադրել մարդուն դավաճանության մեջ ապուշություն է: Իսկ հիմքը դա է՝ ցանկությունս՝ ծանոթանալ մարդկանց կյանքին, Ադրբեջանի մարդկանց, իմ, քո, նրա, շատերիս նման ապրող, իրենց տիրակալներին հայհոյող, պատերազմը անիծող, սովորական ադրբեջանցիների մասին: Էսքան բան:

Իսկ էս քանի օրվա Ֆեյսբուքից ես հասկացա, որ ֆաշիզմի հոտ եմ առնում, ոչ թե իսկական ազգայնականի, այլ պրիմիտիվ ֆաշիզմի, որը միայն գործիք է լինելու, դատելով իմ նախաձեռնության մասին ակտիվ գրող ջահելների քաղաքական հայացքներից (ես ուսումնասիրել եմ դրանք, էսպիսի առիթ էլի հետազոտություն անելու չի լինի), դրանք բազեյական, սյունյաց արծիվական, ազգայնամոլական, որոնք ազգայնական են ներկացնում իրենց, բայց վարքը մոլի է, կան նաև լևոնականներ, սեռական կողմնորոշվածությունն էլ հանդուրժողականություն չի բարձրացնում պարզվում է, որովհետև «ընդվզող» նույնասեռականներ էլ կան, մի խոսքով, ամեն տեղի պարապ էն ջահելները, որոնք չունեն զբաղմունք ու գտել են դա ֆեյսբուքում՝ ատելության շուրջ համախմբվածները, որոնց մեջ ընդամենը հաշվված գիտակից մարդիկ կան, ինձ թվում է՝ հատուկենտ են 35-ից բարձր IQ ունեցողները:

Վերջում մեջբերեմ իմ մեկնաբանությունը միջոցառման էջում ուղղված Հրաչյա Բարխուդարյանին, դուք հասկացեք բոլորին: Ինչո՞ւ նրան, որովհետև երիտասարդը գաղափարապես դեմ լինելով փառատոնին, կարողացավ կարգի հրավիրել անուղեղ բազառչիներին:

«Մի հատ նայեք ձեր կողքի մարդկանց անկետաները, նրանց հավանածները, նայեք էլի: Ընկերներին, ի տարբերություն ծնողների, ընտրում ենք, ու պիտի լավին ընտրենք:

Կա շփվելու կուլտուրա, իսկ ստեղ չաթի են վերածել, ու մեծատառերով լատինատառ իրանց ողորմելի ներաշխարհն են մերկացնում, որի հիմքն ատելությունն ա, նույնիսկ… իր տեսակի, հայի հանդեպ, որը այլախոհ ա, հասկանո՞ւմ ես: Ազգայնականն ու ազգայնամոլը նույն բանը չեն, նենց չի, ոնց որ համասեռամոլն ու նույնասեռականը, որտեղ վիրավորականը բառն ա ինքը, իսկ ստեղ տեսակն ա արդեն, որին դու չես պատկանում, դու ազգայնական ես, ունես ինչ-որ գաղափարական հիմք, գրագետ ես ու պահպանում ես էթիկա, որը չեն անում կուրացած կամ անուղեղ, լիշ բը ինչ-որ բանով ադրենալին ստանալու համար, մեկ ա՝ մայլի բազառ ըլնի, թե ինչ-որ խնդիր, որը նրանք չեն էլ կարա հասկանան, չեն տեսել, տենց մեծացել են 20 տարվա ատելության մթնոլորտում: Ու եթե մի երկրում սերը, հավատարմությունը, գաղափարական նվիրվածությունը վեհ բաների մոմենտով չեն կարողանում համախմբել, ապա ինչ-որ բանի հանդեպ ատելություն մոմենտով համախմբում են, ու տենց ձևավորվում են ուժեր, ղեկավարելի ատելության նորանոր պորցիաներով, տվյալ դեպքում ազգայնամեջ կոնֆլիկտների, ու տենց, մարդկանց օգտագործում են: Իսկ կոնֆլիկտի վերաբերյալ, թե մեր ընդհանուր պատերազմում ո՞վ է ագրեսորը՝մենք նրանց ենք ասելու ագրեսորներ, նրանք՝ մեզ, իրականում ագրեսորը գերտերությունների շահերն են»:

Լուսինե Վայաչյան