Ես ապրում եմ մեր քաղաքի Բանջարանոց կոչվող թաղամասում: Լավ տեղ է` բավականին բարձր, օդը` համեմատաբար մաքուր, մեքենաներն էդքան էլ շատ չեն երթեւեկում, մի քիչ փոշին է շատ` շուրջ բոլորը շինարարություն է` ինչն էսօր մեր քաղաքի լուրջ պրոբլոմներից է: Մի բան է վատ էս թաղամասում, շատ քիչ տրանսպորտ կա, միայն 72 համարի ավտոբուս, եւ 121 երթուղային, որը կարծես վերջերս հանվել է, դրանք էլ գործում են մինչւ ժամը 9-ը: Եթե քաղաքի կենտրոնում ես, կամ պիտի գնաս Կոմիտաս կամ Մոնումենտ ու ոտքով տուն հասնես ` քայլելով մութ փողոցներով, կամ տաքսի նստես: Մի օր հաշվեցի, որ մեր տուն մտնող փողի համարյա կեսը տալիս ենք տաքսիներին: Լավ, պրոբլեմ չկա, հաշվենք քաղաքի կենտրոնում տուն ենք վարձել: Բայց գոնե տաքսի սերվիսները նորմալ լինեն, որ գոնե ամեն նստել-իջնելուց չերազես ապրել մի այլ քաղաքում, ուր երթեւեկում են սիրուն ավտոբուսներով, տրամվայներով ու մետրոներով, իսկ տաքսուց օգտվում հազվադեպ: Երեւի ոչ ոք չի հարցնի ինչո՞ւ:

Որավեհետեւ բոլորս էլ գիտենք մեր քաղաքի տաքսիների խայտառակ վիճակը: Ես հիմա դեռ չեմ թվարկի այն խաբող տաքսիներին,, որոնցից օգտվում եմ մշտապես, եւ նրանց, ում ծառայություններից պատահաբար եմ օգտվել: Դա կարող է օրինաչափություն լինել մի սերվիսի համար, եւ պատահականություն մյուսի: Դրա մասին թող մտածեն սերվիսի տերերը, ես պատասխան կտամ իմ ասած յուրաքանչյուր բառի համար, եթե սա չշտկվի:

Սկսեմ նրանից, որ համատարած է համարյա բոլոր տաքսիների համար: Դա օրենքի սահմանում հաճախորդին խաբելն է: Ինչո՞վ: Մինիմալով: Կան տաքսիներ` մինիմալը 500, կան` 600 դրամ: Երկուսի կիլոմետրն էլ 100 դրամ: Ուրեմն ասեմ խաբեության սխեմաները:
Նստում ես տաքսի, մինիմալից անցնում է կամ 3,1 կամ 4,1 կիլոմետրից: Մինչեւ մինիմալը դեռ դուք խաբված չեք, չնայած, եթե նշված է մինիմալը 500 կամ 600 դրամ, եւ դրա հետ մեկտեղ` կիլոմետրը 100 դրամ, իսկ ձեր անցածը 5 կիլոմետր է, ապա արդեն հաշվեք խաբված եք, քանի որ նշված է, որ նստելավարձ չկա: Լավ, դա էդքան էլ մեծ բան չի, մի 100 կամ 200 դրամ: Հետո գնում ես 6` վճարում ես 700, 7` 800, 8,1-ից արդեն, դա լավագույն դեպքում, իսկ եթե մինիմալը 3,1-ն է, ապա 7,1-ից գալիս հասնում է 1000 դրամի: Ինչ-որ նոր թվաբանություն է չէ՞: Այսինքն, մեր տնից 3 մասի ծննդատուն հասնելու համար, որ 10 կիլոմետր է, ես վճարում եմ 1200 կամ 1300 դրամ: Դուրս է գալիս, որ էն տաքսին, որի մինիմալը 600 դրամ է, վերցնում է նստելավարձ 300 դրամ: Իմ հարցին, թե ինչո՞ւ է էդպես, վարորդները պատասխանում են, որ օֆիսն է պատասխանատու: Հեռախոսավարուհին ասում է, որ կիլոմետրի համար 100 դրամ հաշվվում է մինիմալն անցնելուց հետո, սակայն դրա մասին ոչ մի տեղ հիշեցում չկա: Սա խաբեության մի տարբերակն է, այսպես խաբում են բոլոր իմ նստած տաքսիները, բացառությամբ մեկի:

Խաբեության մի այլ ձեւը հաշվիչի արագացումն է: Հաշվիչն ուղղակի մինիմալն անցնելուց հետո սկսում է կիլոմետրի` դպրոցից մեր իմացած 1000 մետրը դարձնել 800, կամ 900 լավագույն դեպքում:

Մյուս խայտառակությունը երեւանյան տաքսիների վարորդներն են: Մի կողմից` ցանկացած վարորդական վկայական ունեցող կարող է տաքսիստ աշխատել, նույնիսկ եթե նա քաղաքը չգիտի, եւ դուք ստիպված եք լինում նրան անընդհատ ուղղություն ցույց տալ, հազարից մի տաքսի կարող է ձեզ տեղ հասցնել միայն հասցեով` փողոց, տան համար: Դե, կամ շրջաններից են, ծանոթ չեն Երեւանին, կամ երկար տարիներ Ռուսաստան են ապրել մոռացել են: Ինձ դա չի հետաքրքրում, ինձ հետաքրքրում է, թե էդ վարորդին աշխատանքի ընդունելուց առաջ ինչի՞ նրանից չեն պահանջում քաղաքի քարտեզին ծանոթ լինել: Եւ հաճախ` մանավանդ շոգ օրերին նստելով մեքենայի սալոն կոչվածում, , դուք դատապարտված եք “քյարթու” քրտնքահոտի մեջ անցկացնել ձեր երթեւեկությունը: Ինձ անձամբ պատահել է, որ ես վարորդից ալկոհոլի հոտ եմ առել: Դեռ ողջ ընթացքում էլ ստիպված ես լինում լսել ռադիոկապի բարձրախոսում հնչող վարորդներ-դիսպեչերներ շատ հաճախ ոչ քաղաքակիրթ ու ոչ կոռռեկտ երկխոսություններն ու վեճերը:

Ո՞վ է վերահսկում էդ ամենը, ո՞վ է դրա համար պատասխանատու: Վարո՞րդը, թե՞ սերվիսը:

Պատվերն ընդունողներն էլ չեն կարողանում երբեք գոնե մոտավոր — ճշգրիտ` այն է 5 րոպե էս կողմ էն կողմ ասել, թե մեքենան երբ կլինի: Աղջիկս այդ պատճառով մի անգամ ուշացել է քննությունից, լավ է, արտասահմանցի դասախոսը նույնպես ծանոթ էր մեր տաքսիներին, թե չէ մի տարի կկորցնեինք ուսման մեջ:

Հայտարարում են ակցիաներ` յուրաքանչյուր 11-րդ պատվերն անվճար է, բայց ինչ-որ խաղարկություններ են անցկացնում եւ չգիտես ինչու զրոյացնում են համակարգչի տվյալները հենց էն պահին, երբ պիտի դու լինես 11-րդը:

Երբեմն տաքսին ինչ իմանաս միգուցե դիտավորյալ կանգնում է երկու շենք մեր շենքից հեռու, եւ երբ իջնում եմ ու հազիվ գտնում, վարորդը սպասելու համար նստելավարձ է պահաջում: Էլ ո՞րն ասեմ, էլ ո՞րը: Էն, որ ինչ-որ կասկածելի տաքսիներ են քաղաքով պտտվում, տաքսու նշանները վրան խփած, առանց տաքսի սերվիսի անունների կամ ինչ ուզում գրում են, մենակ թե մի բան գրած լինի, ու հետո, երբ նստում ու տեղ ես հասնում 600 դրամի փոխարեն քեզնից պահաջում են 1000 դրամ…

Էն, որ ստիպված լսում ես վարորդների “ռաբիսը”, թե՞ էն, որ ամեն անգամ բարեհաջող տեղ հասնելուց փառք ես տալիս Աստծուն, որ 24 ժամ մեքենա վարած ու հոգնածությունից նվաղող վարորդը քեզ էլ, իրեն էլ վթարի չտվեց…

Չգիտեմ: Ո՞ւր է նայում տրանսպորտի նախարարությունը, ինչո՞ւ մեր քաղաքում չկա գոնե մի 10 տաքսի սերվիս, բայց վերահսկվող, ինչո՞ւ ենք մենք հանդուրժում էս ամենն ու լռելով շարունակում օգտվել անորակ սերվիսից:

Պարզ բան է: Չկա առաջաչկ առանց պահանջարկի: Իսկ պահանջարկ արհեստականորեն ստեղծվում է քաղաքային տրանսպորտի չափազանց վատ սպասարկումից, ու եթե նույնիսկ եկամուտդ թույլ չի տալիս տաքսով երթեւեկել, մեկ է, ավելի լավ է տաքսի նստել, քան շնչել իրար գլխի 20-25 հոգի մեքենա խցկած ուղեւորների համախառն քրտինքը…

Լուսինե Վայաչյան