Երբ հարցմանն ի պատասխան տեղեկանում ես, որ ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի գիտաշխատողները գործուղվում են Իտալիա և դասախոսություններով հանդես են գալիս Բոլոնիայի համալսարանի Պատմության և Մշակույթների դեպարտամենտում, այնուհետ՝ Ֆրանսիայի Մենպելիեի Պոլ Վալերի և Փարիզի Սորբոն համալսարաններում, պարզ է դառնում, որ այս ինստիտուտում միջազգային համագործակցությունը դասվում է առաջնային կարևորության հարցերի շարքում:

Ինստիտուտի համագործակցությունը եվրոպական բուհերի հետ սերտ է: Հունաստանից համագործակցում են 2 բուհերի հետ, Իտալիայից՝ Բոլոնիայի, Ֆրանսիայից՝ Մոնպելյեի Պոլ Վալերի 3, Լեհաստանից՝ Վարշավայի պետական համալսարանների հետ:

Համագործակցությունը միայն Եվրոպայով չի սահմանափակվում: Ռուսաստան, Վրաստան, Չինաստան և Մերձավոր Արևելք կապը ևս պահպանվում է աշխատանքային օրակարգում: Այլ հարց է, որ այս հարաբերությունների խորացման համար ֆինանսավորումը չի բավարարում:

Ֆինանսավորման խնդիրը: Պ.գ.թ. Գոռ Մարգարյան. «Ֆինանսական միջոցների սղությունը հաճախ թույլ չի տալիս՝ ինչպես ինստիտուտի գիտաշխատողներին գործուղելու՝ սերտացնելու գիտական կապերը, այնպես էլ հնարավորություն չի լինում հրավիրելու արտասահմանյան գործընկերներին և որպես հրավիրող կողմ հոգալու նրանց կեցության, ճանապարհորդության և այլ ծախսերը։ Մեր գիտաշխատողների այցելությունները հիմնականում տեղի են ունենում կամ հրավիրող կողմի՝ ծախսերը հոգալու դեպքում, կամ՝ անձնական միջոցներով»:

Համատեղ գիտական ծրագրեր: Ինստիտուտի մի շարք գիտաշխատողներ ընդգրկված են ՀՀ գիտության կոմիտեի ֆինանսավորմամբ իրականացվող, արտասահմանյան մասնագետների ներգրավմամբ գիտական ծրագրերում: Համատեղ աշխատանքը Ճապոնիա, ՌԴ, Գերմանիա, ԱՄՆ ուղղություններով է: Իրականացվում է Հայագիտական և հասարակական գիտությունների 3-ամյա մրցույթի և հայ-ռուսական համատեղ թեմատիկ մրցույթի շրջանակներում:

Գիտական կենտրոնների և ինստիտուտների հետ համագործակցությունը կայանում է նաև համատեղ գիտական հրապարակումների միջոցով: Նշյալ միտքը ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող Գոռ Մարգարյանը գիտական արդյունքի միջազգայնացման նախապայման է համարում: Իսկ միջազգային պարբերականներում գիտական հրապարակումների թիվը բարձրացնելու անհրաժեշտությանը զուգահեռ. «Պետք է հայաստանյան պարբերականներում և՛ որպես հեղինակների, և՛ որպես խմբագրական խորհրդի անդամների ներգրավել միջազգային գործընկերներին։ Գիտական հրապարակումներ իրականացնել արտասահմանյան գործընկերների հետ»։

Մտքերը տարբեր են. սկսվում են հայաստանյան պարբերականները միջազգային գիտատեղեկատվական հեղինակավոր շտեմարաններում ընդգրկվելուց (Scopus, ամրագրել DOI և այլն): Եվ ավարտվում են՝ հայագիտական և արևելագիտական հայալեզու արժեքավոր գիտական հրապարակումները թարգմանաբար միջազգային պարբերականներում հրատարակմամբ:

Հրապարակումներ: 2020թ․-ի ընթացքում ինստիտուտի գիտաշխատողները տպագրել են 65 հոդված։ Թեմաները նվիրված են նորագույն շրջանի պատմությանն ու միջազգային հարաբերություններին, աղբյուրագիտությանը, Հայաստանի և հարակից երկրների պատմության հիմնախնդիրներին: Հրատարակման լեզուներն են հայերենը, անգլերենը, ֆրանսերենը, ռուսերենը և լեհերենը։ Գոռ Մարգարյան. «Հայաստանյան գիտական ամսագրերում տպագրվել է 53, միջազգային ամսագրերում՝ 12 հոդված»։

2011-2021թթ․ հայաստանյան և միջազգային հանդեսներում հրատարակությունների տոկոսային հարաբերակցության մեջ միջազգային ամսագրերոււմ հրատարակված հոդվածների թիվը տատանվում է 20-30 %-ի միջակայքում։

Աշխատանք ՀՀ բուհերի հետ: Ինստիտուտի 48 գիտաշխատողներից 22-ը դասավանդում են բուհերում՝ ՀՀ ԳԱԱ ԳԿՄԿ, ԵՊՀ, ՀՊՄՀ, Հայաստանի ամերիկյան համալսարան, Հայ-ռուսական համալսարան, Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան, Գլաձոր համալսարան, Հայաստանի եվրոպական համալսարան։ Նշված բուհերի գիտական անձնակազմի ներկայացուցիչները ներգրավված են ինստիտուտին կից գործող մասնագիտական խորհուրդներում։

Համագործակից բուհերի ասպիրանտների և հայցորդների ղեկավարներն են պատմական գիտությունների դոկտորներ Արամ Քոսյանը և Երվանդ Գրեկյանը, գիտությունների թեկնածու՝ Գոհար Իսկանդարյանը:

Երիտասարդ կադրերի ներգրավման հարցը: 64 աշխատակիցներից 8-ի տարիքը 35-ից փոքր է, իսկ 24-ինը՝ 45-ից։ Մինչև 35 տարեկան 7 աշխատակիցներից 5-ը գիտաշխատողներ են, 2-ը՝ լաբորանտներ։

Գոռ Մարգարյան. «Ինստիտուտն ունի 5 ասպիրանտ և 6 հայցորդ։ Երիտասարդների հետաքրքրվածությունը 10 բալանոց սանդղակով կարելի է գնահատել 8 բալով։ Թե՛ երիտասարդ գիտաշխատողները, թե՛ մագիստրոսներն ու ասպիրանտներն ակտիվորեն ներգրավված են ինստիտուտի գիտական աշխատանքներում, ինչի լավագույն վկայությունը երիտասարդական գիտաժողովներին նրանց ակտիվ մասնակցությունն է»։

Երիտասարդներին ինստիտուտի գիտական կյանքում որպես կադրեր պահպանելու մեծագույն բարդություններից են ցածր աշխատավարձերը և հետագա գործունեության հեռանկարի անորոշությունը։ Զգալի թիվ են կազմում նրանք, ովքեր ասպիրանտուրան ավարտելուց և հաջողությամբ պաշտպանելուց հետո լքում են գիտական ասպարեզն ու ծավալում այլ գործունեություն: Խնդիրը վերացական չէ. «Վերջերս ինստիտուտի երիտասարդ գիտաշխատողներից մեկը, ով թեկնածուական ատենախոսությունը պաշտպանել էր Հորդանանում՝ արևելյան աղբյուրագիտության թեմատիկայով, ուներ արաբերեն, անգլերեն և ռուսերեն լեզուներին գերազանց իմացություն, ստիպված լքել է ինստիտուտը: Անհամեմատ ավելի բարձր վարձատրվող աշխատանքի է անցնել արտերկրում»:

Հերմինե Օհանյան