«Հայկական Վարկածի» զրույցը Տեր Վահրամ քահանա Մելիքյանի հետ  նպատակ ուներ լույս սփռելու մեզ հուզող մի շարք խնդիրների վրա, սակայն այն նոր հարցեր առաջացրեց, որոնց պատասխանը հուսով ենք ստանալ Արագածոտնի թեմի առաջնորդից:

— Տեր Հայր կարող ենք ձեռք բերել վերջին 10 տարիներին բարերարների կողմից կառուցված մատուռների և եկեղեցիների անվանացուցակը:

— Վերջին տասը տարում միայն Հայաստանում վերանորոգված կամ կառուցված վանքերի, եկեղեցիների ու մատուռների ընդհանուր թիվն անցել է 250-ից, ինչը, անշուշտ, հնարավոր է դարձել Հայ Եկեղեցու բարերար զավակների հավատավոր և նվիրյալ հոգիների շնորհիվ: Կառուցվող սրբավայրերի ցանկը թեմերից եկող տեղեկանքների ու զեկուցագրերի հիման վրա պարբերաբար թարմացվում և համալրվում է Մայր Աթոռում: Բարերարների անունները սովորաբար հրապարակվում են տարբեր արարողությունների կապակցությամբ, սակայն ընդհանուր ցանկ տրամադրել իրավասու չեմ:

—Եկեղեցական կանոնադրությունը՝ ինչպե՞ս է տեղի ունենում եկեղեցու կամ մատուռի օծման կարգը:

— Անկախության տարիներին արձանագրված հոգևոր կյանքի վերելքի հետ մեկտեղ մեծ թափ առավ նաև եկեղեցաշինությունը: Այս ոլորտում մեծ աշխատանք կատարվեց, սակայն եղան նաև խնդիրներ, որոնք հետևանք էին  անգիտության, երբ ճարտարապետները, աչքի առջև ունենալով մեր միջնադարյան ճարտարապետության վկա գոհար եկեղեցիները, չէին պահպանում եկեղեցաշինության ավանդական եկեղեցական կանոնները, կամ էլ եկեղեցաշինության մասին չէր տեղեկացվում հոգևոր իշխանությանը, ինչը ևս հղի էր անցանկալի հետևանքներով: Մեկ այլ հարց էր կամայական շինարարությունը, որը նույնպես հանգեցնում էր մեծ խնդիրների:

Եկեղեցաշինությունը սոսկ ցանկություն, նախագծի պատրաստություն և շինարարություն չէ, այն ունի նաև իր հոգևոր շերտը, ինչը ենթադրում է և վայրի ճիշտ ընտրություն` աղոթքով ու Աստծո առաջնորդությամբ, և աղոթական ուղեկցություն շինարարության ողջ ընթացքի. օրինակ` հիմքերի օրհնություն, խաչերի օծում և արդեն կառուցված եկեղեցու օծում: Մեր հայրերը եկեղեցիները կառուցել են աղոթքի և սաղմոսերգության ներքո: Այսօր հանգամանքերը կարող է տարբեր են, սակայն կանոնները Եկեղեցին սրբորեն պահում է , և որպեսզի հարթվեն այս ոլորտում բոլոր խնդիրները և ամենքը գիտենան եկեղեցի կառուցելու հստակ կարգը, Գերագույն հոգևոր խորհրդի 2013 թ. նիստերից մեկում ստեղծվեց հատուկ հանձնախումբ, որը կմշակի եկեղեցաշինության հատուկ կանոնակարգ` անհրաժեշտ բոլոր կանոններով ու պայմաններով, որն էլ ի գործադրություն կտրվի բոլոր թեմերին:

—Արագածոտնի մարզի նախկին Նազրվան, այժմ՝ Ղազարավան գյուղում արդեն մոտ 10 տարի է գործող մատուռ կա, որտեղ տեղի են ունենում արարողություններ: Արդյո՞ք կարելի է չօծված եկեղեցում կատարել եկեղեցական արարողություններ:

— Չօծված աղոթատան մեջ ծիսական արարողություններ կարող են կատարվել միայն թեմակալ առաջնորդի արտոնությամբ: Առաջնորդն իր իշխանությամբ թեմի հոգևոր սպասավորին կարող է նման արտոնություն տալ, եթե որևէ խանգարող այլ հանգամանք չկա և եկեղեցու օծումը պարզապես ժամանակի խնդիր է: Տեղեկացնեմ նաև, որ եթե նման մատուռի մեջ պետք է Ս. Պատարագ մատուցվի, ապա դա հնարավոր է միայն օծված վեմ քարի առկայության պարագային, որն իր հետ բերում է պատարագիչ քահանան: Օրինակ` եկեղեցու ավազանում Սբ. Մկրտություն չի կարող կատարվել, որովհետև այն օծված չէ:

— Ո՞վ է նշված մատուռը կառուցած բարերարը, և ինչո՞ւ չի օծվում նրա կառուցած սրբավայրը:

— Ձեր հիշատակած մատուռը բարերարությամբ ռուսաստանաբնակ Կարո Նազարյանի Ղազարավան գյուղում սկսել է կառուցվել 1990-ականների վերջին: Մատուռի հիմնարկեքը կատարվել է 1998 թվականին` ձեռամբ Արագածոտնի թեմի առաջնորդ Տ. Նավասարդ արքեպիսկոպոս Կճոյանի: Սակայն մատուռի օծումն առ այսօր չի կատարվել եկեղեցական կանոնական ճարտարապետության սկզբունքների խախտման պատճառով: Այս պարագային, օրինակ` Ս. Սեղանը կառուցված էր հյուսիսային կողմում, մինչդեռ պիտի լինի արևելյան մասում, խորանը պետք է ունենա խորհրդանոցներ և այլն: Ըստ Արագածոտնի թեմի,  որոշ աշխատանքներ կատարվեցին առկա թերությունները սրբագրելու համար, սակայն մեզ անհայտ պատճառով ավարտի չհասցվեցին: Մեկ այլ խնդիր է պատկանելության հարցը. իրավականորեն սրբավայրը չի կարող պատկանել այն կառուցող անհատին կամ էլ համայնքին, որտեղ որ գտնվում է: Կառուցապատումից հետո աղոթատունը պետք է հանձնվի եկեղեցական միավորին` թեմին, կամ էլ ուղղակի Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնին: Անգամ պետությունն է հնամենի վանքերն ու եկեղեցիները հանձնում ու վերադարձնում իրավատիրոջը և այս լույսի ներքո` այլ կեցվածք, համաձայնեք, որ ընկալելի չէ: