Շարունակություն, սկիզբը՝ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ՄԵՔԵՆԱ. Վազգեն Մանուկյանից՝ մինչև Տիգրան Սարգսյան

 Հայաստանի վարչապետների մեջ եղել են մարդիկ, ովքեր այդ պաշտոնը ծառայեցրել են` քաղաքական ավելի մասշտաբային ծրագրեր իրականացնելու, իշխանության իրական լծակներն իրենց ձեռքում կենտրոնացնելու համար:

Կարելի է նույնիսկ ասել, որ այդ մարդկանց վարչապետի պաշտոնն առանձնապես չի հետաքրքրել, որովհետև կառավարության ղեկավարի կարգավիճակում նրանք հայտնվել են` որպես իշխանության ժառանգորդներ:

Այս վիճակը զուտ հայկական անվանել չի կարելի:

Հիշենք, որ Ռուսաստանի նախագահ Բորիս Ելցինը, իր իշխանության ճգնաժամն ու մոտալուտ վախճանը կանխազգալով, անընդհատ վարչապետներ էր փոխում` փորձելով գտնել ժառանգորդ: Ի վերջո, այդ դերում աչքի ընկավ Վլադիմիր Պուտինը, ում հաղթարշավը դեպի Կրեմլ դարձյալ անցավ կառավարությունով, որի ղեկավար Ռուսաստանի երկրորդ նախագահն եղավ կարճ մի ժամանակահատվածում:

Հայաստանի նախագահական ընտրությունները 1996-ին վիճահարույց էին, ընդդիմությունն ու հասարակության մի ստվար զանգված չճանաչեց դրանց արդյունքները, եղան հետընտրական բախումներ, ծեծկռտուք խորհրդարանում, ձերբակալություններ:

Բայց ամենակարևորը` խախտվեց բալանսն իշխանության ներսում:

Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կասկածելի հաղթանակն ապահոված ուժայիններն ամբողջովին տիրապետեցին իշխանությանը, բարեփոխականները` վարչապետ Հրանտ Բագրատյանի դեմքով, հեռացան:

Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կորցրել էր վերահսկողությունն` ոչ միայն երկրում, այլ նաև իշխանության ներսում:

Մի քանի ամսվա կիսաքաոսիկ վիճակից հետո` առաջին նախագահը, ըստ երևույթին, հեռանալու որոշում կայացրեց` գոնե հոգեբանորեն:

1997-ի գարնանը, երբ ՀՀ վարչապետ նշանակվեց ԼՂՀ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, որը հարում էր այն օրերի հայկական վերնախավի ուժային բլոկին` ակնհայտ էր, որ Տեր-Պետրոսյանը սկսել է իշխանության հանձնման գործընթաց:

Ստեղծվել էր մի վիճակ, երբ Տեր-Պետրոսյանը հոգեբանորեն պատրաստ էր հանձնել իշխանությունը, Ռոբերտ Քոչարյանը հոգեբանորեն պատրաստ էր այն վերցնել:

Եղե՞լ է պայմանավորավածություն այս գործիչների միջև, թե՞ ոչ:

Դժվար է միանշանակ պատասխան տալ այս հարցին:

Համենայն դեպս, Քոչարյանը գրոհում էր, Տեր-Պետրոսյանը` նահանջում:

Ասում են` Քոչարյան-հայաստանյան ընդդիմություն ալյանսը ձևավորվել է դեռևս 1997թ-ի մայիսին:

Այդ մասին գիտեն բազմաթիվ մարդիկ, դրան, հազիվ թե, անտեղյակ լիներ այն օրերի նախագահը:

Նույնիսկ կարելի է պնդել, որ 1998թ-ի իշխանափոխությունը սանձազերծեց հենց առաջին նախագահը` ԼՂ հինահարցի կարգավորմանը նվիրված իր հայտնի հոդվածով:

Այդ հոդվածն ու դրա արձագանքները վերջնականապես ի դերև արեցին իշխանության միասնականությունը:

1998թ-ի փետրվարին Հայաստանում իշխանությունը, ֆորմալ առումով, փոխվեց սահմանադրության տառին համապատասխան. Նախագահը հրաժարական տվեց, խորհրդարանում փոխվեց ուժերի հարաբերակցությունը:

Սակայն, ըստ էության և բովանդակության, տեղի ունեցածը պալատական հեղաշրջում էր, եթե անգամ իշխանությունից հեռացողն ու այն վերցնողն իրար հետ պայմանավորվել էին:

Բանն այն է, որ գործընթացը տեղի ունեցավ բացառապես իշխանության կաբիներտներում` առանց ժողովրդի մասնակցության:

Հեռացող նախագահն էլ խոսեց իր և «հայտնի ուժերի» հակասությունների մասին` ավելի ամրապնդելով այն թեզը, որը տեղի է ունեցել պալատական հեղաշրջում կամ իշխանության ստվերային փոխանցում` ժողովրդի թիկունքում:

Եվ վերջապես, նախագահի թեկնածու առաջադրվեց վարչապետ Ռոբերտ Քոչարյանն, ով դրա սահմանադրական իրավունքը չուներ:

Սա առաջին դեպքն էր, երբ Հայաստանի վարչապետ դարձած մարդը կարճ ժամանակում հասավ նախագահի պաշտոնին:

Երկրորդ անգամ նման օպերացիա խաղարկվեց արդեն 2007-2008թթ-ին, սակայն այս անգամ իշխանության վերնախավը կանխավ ամեն բան ծրագրել էր դեռ ամիսներ առաջ:

Սահմանադրությունը թույլ չէր տալիս, որ նախագահ Քոչարյանն երրորդ անգամ առաջադրվի նախագահի պաշտոնում:

Հետևաբար, իշխանության վերնախավը պետք է ժառանգորդ փնտրեր:

Ամենահավանական թեկնածուն` գոնե 2006-2007թթ-ի քաղաքական խճանկարում, անշուշտ, պաշտպանության նախարար Սերժ Սարգսյանն էր:

Բայց այստեղ երկու հանգամանք կար, որ խանգարում էր «ժառանգորդ» օպերացիայի իրականացմանը:

Նախ, ֆորմալ առումով` Սարգսյանը ՀՀԿ-ի երկրորդ մարդն էր և պարզ չէր, թե ինչ մոտիվացիայով վարչապետի պաշտոնում նա պետք է փոխարիներ Անդրանիկ Մարգարյանին` խորհրդարանական ընտրություններից հետո:

Եվ երկրորդ, ասում են` Քոչարյանն առանձնապես չէր վստահում Սարգսյանին և փորձում էր առաջ քաշել այն օրերի ԱԳ նախարար Վարդան Օսկանյանի թեկնածությունը: Ըստ լուրերի` հենց այդ նպատակով էր ձևավորվել ԲՀԿ-ն:

Սակայն 2007թ-ի խորհրդարանական ընտրություններից երկու ամիս առաջ` հանկարծամահ եղավ վարչապետ Անդրանիկ Մարգարյանը, և բոլոր ինտրիգների դաշտը փակվեց:

Ակնհայտ էր, որ Մարգարյանի մահից հետո` վարչապետ պետք է նշանակվեր հենց Սերժ Սարգսյանը և պարզ էր նաև, որ Քոչարյանն այլևս ժամանակ չուներ Օսկանյանի կամ այլ գործչի ռասկրուտկայով զբաղվելու, մանավանդ` խորհրդարանական ընտրություններում ՀՀԿ-ի համոզիչ հաղթանակի և նախագահական ընտրություններում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հնարավոր առաջադրման մասին լուրերի համատեքստում:

Նախագահական ընտրություննյերից առաջ`վարչապետ Սերժ Սարգսյանին հաջողվեց կոնսոլիդացնել իշխանության ողջ ռեսուրսը, սակայն նրան սյուրպրիզներ էին սպասվում ընդդիմադիր դաշտից:

Լարված ընտրությունները, նույնիսկ` Մարտի 1-ի իրադարձությունները, սակայն, չխանգարեցին, որ 2008թ-ի ապրիլի 9-ին վարչապետ Սերժ Սարգսյանն երդմնակալության արարողությամբ ստանձնի Հայաստանի նախագահի պաշտոնը:

Արդյո՞ք հիմա էլ կարող է վարչապետի պաշտոնը նախագահական հայտի ցուցիչ լինի, մանավանդ որ` 2018թ-ի նախագահական ընտրություններում Սերժ Սարգսյանն առաջադրվելու իրավունք այլևս չունի:

Այս հարցի պատասխանն այսօր ոչ ոք չունի:

«Ժամանակի մեքենան» վարեց Սուրեն Սուրենյանցը

Շարունակելի…