Այսօր հանրապետության նախագահ Սերժ Սարգսյանի ծննդյան օրն է:

Երկրի երեք նախագահներից յուրաքանչյուրն ունի որոշակի կերպար, բանավորության գիծ, ասոցիացիա, որոնց միջոցով հասարակությունը գնահատում է նրանց:

Օրինակ, առաջին նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին բոլորը համարում են ինտելեկտուալ մարդ, բայց շատերը նշում են, որ նրա մոտ հաճախ բացակայել են հետեւողականությունը, վճռականությունը:

Երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը բավականին վճռական մարդ է, բայց նրա այդ վճռականությունը շատ հաճախ իռացիոնալ դրսեւորումներ է ունեցել` նույնանալով քինախնդրության հետ:

Սերժ Սարգսյանը, որպես պետական գործիչ, հակասական կերպար է:

Իմ վաղ երիտասարդության տարիներին նրա կերպարն ասոցացվում էր զինվորական համազգեստի հետ: 1992-93թթ — ին նա հաճախ էր զինվորական համազգեստով հայտնվում հեռուստաէկրանին` ԼՂՀ ինքնապաշտպանության ուժերի ղեկավարի կարգավիճակով: Սարգսյանն իսկապես լուրջ դերակատարություն է ունեցել ղարաբաղյան շարժման, նաեւ` պատերազմի տարիներին: Մյուս կողմից, գոնե հրապարակայնորեն անհայտ է այն պատճառը, որը ստիպեց Սարգսյանին 90-ականների սկզբին լքել Ղարաբաղը եւ բարձր պաշտոնների անցնել Հայաստանում:

Սերժ Սարգսյանը Տեր-Պետրոսյանի թիմում ամենավստահելի ու առանցքային գործիչներից մեկն է եղել: Փաստերն առավել, քան` խոսուն են. Նա եղել է պաշտպանության, ապա ազգային անվտանգության նախարար, ապա ղեկավարել է ՆԳ և Ազգային Անվտանգության միացյալ նախարարությունը: Սակայն 1998-ին նա կարեւոր դերակատար էր նաեւ այն խմբում, որն հակադրվեց Տեր-Պետրոսյանին` վերջինիս հրաժարականի պատաճառը դառնալով:

Սերժ Սարգսյանը նաեւ Ռոբերտ Քոչարյանի թիմակիցն էր, սակայն նրա նախագահության շրջանն էապես տարբերվում է իր նախորդինից: Չի կարելի ասել, որ Սարգսյանի նախագահության օրոք Հայաստանը ժողովրդավարական է դարձել, սակայն չկա այն անհանդուրժողականությունը, որը բնորոշ էր քոչարյանական կառավարմանը: Համենայնդեպս, Քոչարյանի պաշտոնավարման օրոք դժվար էր պատկերացնել, որ երկու անգամ համաներում կլինի` քաղբանտարկյալների հարցը լուծելու նպատակով, կամ կքննարկվի ընդդիմության հետ երկխոսության թեման:

Սերժ Սարգսյանը կարեւոր դերակատարություն ունի ղարաբաղյան շարժման, Երրորդ Հանրապետության քաղաքական պատմության մեջ, բայց առայժմ դժվար է հստակ, ամբողջական գնահատական տալ նրա դերակատարությանը, գործունեությանը: Գուցե այդ բանը կարողանանք անել հաջորդ տարիներին:

Իսկ առայժմ շնորհավորենք պարոն Սարգսյանին տարեդարձի առթիվ` մաղթելով նրան հաջողություններ անձանական կյանքում եւ պատասխանատու աշխատանքում:

Այսօր Մարտի 1-ի գործով քննչական խմբի ղեկավար Վահագն Հարությունյանն ասուլիս էր տվել` ցույց տալու համար, թե ինչպիսի հսկայածավալ աշխատանք են իրականացրել նախագահի համապատասխան հանձնարարականից հետո: Մասնավորապես, հարյուրից ավելի վկա է հարցաքննվել, իրականացվել են մի շարք գործողություններ:

Չնայած սրան` տասը զոհերի մահվան հանգամանքները բացահայտված չեն, և առհասարակ` պարոն Հարությունյանն այսօր չնշեց գեթ մեկ հանգամանք, որ մեզ, հասարակությանը, տուժողներին հայտնի չէր: Ավելին, քննչական խմբի ղեկավարը հստակ հասկացրեց, որ Մարտի 1-ի գործի նոր քննությունից շատ բան չսպասենք: «Ես միշտ ասել եմ, որ նախաքննությունը հնարավոր չի հաշվարկով անել, ես կարծում եմ՝ նախագահն ակնկալում է զեկույց ցանկացած պարագայում՝ կլինի բացահայտում, թե՝ չէ»,- ասել է նա:

Տեղական և միջազգային դիտորդները բազմիցս նշել են, որ Մարտի 1-ի գործով տեղի են ունեցել բազմաթիվ քաղաքականացված, ուղղորդված դատավարություններ, շատ հաճախ մարդկանց հանիրավի ազատազրկել են: Սակայն, եթե հավատանք Հարությունյանի պնդումներին, նա կասկածի տակ չի դնում իր ղեկավարած մարմնի անցած տարիների գործունեությունը:

Այս համատեքստում` մի փոքր անհասկանալի է, թե ի՞նչ է տալու Մարտի 1-ի գործը վերաքննելու նախագահի հանձնարարությունը: Երևի տեղին էին այն պնդումները, որ, եթե, այնուամենայնիվ, վերաքննություն է իրականացվելու, ապա դա պետք է իրականացներ նոր քննչական խումբ, նոր մարդիկ, ովքեր ձերբազատված էին նախկինի կոմպլեքսներից:

Զուտ մարդկայնորեն դժվար է պատկերացնել, որ Վահագն Հարությունյանն ու մյուսները պետք է խոստովանեն, որ նախկինում քննությունն իրականացրել են քաղաքական թելադրանքով ու նոր քննությունն իրականացնեն օրենքի տառին համապատասխան: Ավելի շուտ, նրանք ճգնելու են ապացուցել, որ ամեն բան ճիշտ են արել և Մարտի 1-ի գործի վերաքննությունը ծառայեցնելու են հենց քննչական մարմնի շահերին: Լավագույն դեպքում, մեկ-երկու ոստիկան պատժվելու են` մարդկանց կյանքից զրկելու համար, իսկ Մարտի 1-ի պատվիրատուները դարձյալ մնալու են ստվերում:

Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի նախագահների կազանյան հանդիպումը ձախողվել է: Գոնե` ակնկալիքների այն համատեքստում, որ միջնորդներն ու միջազգային հանրությունը ձևակերպել էին հանդիպմանն ընդառաջ:

Միջազգային մամուլը հանդիպման ձախողման մասին գրում է բավական բաց տեքստով: Միջնորդները շատ ավելի զգույշ են իրենց ձևակերպումներում, և դա բնական է, որովհետև նրանց վարքագիծը պետք է ադեկվատ լինի իրենց ստանձնած ահռելի պատասխանատվությանը:

Պաշտոնական Մոսկվան առայժմ չի արձագանքել կազանյան հանդիպմանը, սակայն «Կոմերսանտը»՝ հղում անելով իր աղբյուրներին, նկատում է, որ նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևի հիասթափությունն այնքան մեծ է, որ նա կարող է անգամ հրաժարվել միջնորդությունից, եթե հաջորդ հանդիպմանը Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները հրաժարվեն փաստաթուղթ ստորագրել: Վաշինգտոնը, նույնիսկ պաշտոնական մակարդակում, չի թաքցնում իր հիասթափությունը: «Դուք գիտեք, որ Հայաստանի ու Ադրբեջանի նախագահները չկարողացան պայմանավորվել կարգավորման հիմնարար սկզբունքների շուրջ, երբ հանդիպեցին Կազանում: Սակայն ՌԴ նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևի հետ համատեղ հայտարարությունում նրանք խոստովանել են, որ բարելավել են փոխըմբռնումը մի շարք հարցերի վերաբերյալ, համաձայնել են շարունակել հիմնարար սկզբունքների շուրջ աշխատանքը և ապագայում նորից հանդիպել: Սակայն ես կասեի, որ դա հիասթափեցնող է»,- ասել է ԱՄՆ Պետդեպի պաշտոնական ներկայացուցիչ Վիկտորիա Նուլանդը: Ավելի լավատես են Փարիզում, որտեղ անգամ պնդում են, թե առաջիկա շաբաթներին համանախագահներն այցելելու են տարածաշրջան: «Կազանում հանդիպումն ամփոփվեց համատեղ հայտարարությամբ, որով հաստատվեցին փոխըմբռնման մի քանի կետեր, ինչը հնարավորություն է տալիս բանակցությունները շարունակել ներկայիս հիմքով՝ միջնորդների առաջարկած կարգավորման սկզբունքները հետագայում ընդունելու համար: Արդյունքներն աննշան չեն, և Ֆրանսիան Մինսկի խմբի՝ ԱՄՆ և Ռուսաստանի իր միջնորդ գործընկերների հետ ջանք չի խնայի՝ աջակցելու, որպեսզի բոլոր կողմերը գնան բանակցային ճանապարհով: Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հետ Կազանում ակտիվ հանդիպումներ ունեցած միջնորդները առաջիկա շաբաթների ընթացքում կայցելեն Երևան, Բաքու և Լեռնային Ղարաբաղ՝ կողմերին ապագա բանակցություններին նախապատրաստելու նպատակով»,- ասված է Ֆրանսիայի ԱԳՆ պաշտոնական կայքում:

Անկախ գնահատականներից՝ մի բան ակնհայտ է. եթե մինչև տարեվերջ միջնորդներին չհաջողվի կարգավորման հիմնարար սկզբունքների շուրջ ստանալ հակամարտության կողմերի համաձայնությունը, գործընթացը մեկ-երկու տարով դանդաղելու է. Հայաստանում և Ադրբեջանում մեկնարկող ընտրական մարաթոնը չի կարող նպաստել կարգավորման գործընթացին:

Ըստ էության, հիմա գլխավոր խնդիրը պատերազմի ռիսկերի չեզոքացումն է ու գոնե դրա վերսկսման նախադրյալների վերացումը: Սա էլ հիմնականն է լինելու միջնորդների համար:

Չէ, երևի թե միայն մեռնելուս օրը չգիտեմ: Մի փոքրիկ մեջբերում անեմ իմ` ուղիղ մեկ շաբաթ առաջ գրված նյութից. «Թե ինչ է տեղի ունենալու Կազանում` արդեն բոլոր լուրջ մարդիկ գիտեն, որ ոչինչ էլ չի լինելու:  Այսինքն` ոչինչ չի ստորագրվելու: Դա, ինչպես կասեր Օստապ Բենդերը, բժշկական փաստ է: Բայց ինչ է հայտարարվելու դրանից հետո` դա է հետաքրքիր: Թե ում են մեղավոր նշանակելու «ոչ կառուցողական» դիրքորոշման համար` դա է հետաքրքիր: Միգուցե մեզ, միգուցե թուրքերին»:

Արդեն գիտենք, ինչ եղավ: Թաթան կասեր` տեսա՞ր ինչ եղավ. «Երկրների ղեկավարները փոխըմբռնում արձանագրեցին մի շարք հարցերի շուրջ, որոնց լուծումը կնպաստի հիմնարար սկզբունքների ընդունման համար նախադրյալների ստեղծմանը»,- ասված է հայտարարության մեջ: Փաստաթղթի համաձայն, հանդիպման մասնակիցները քննարկել են հիմնարար սկզբունքների նախագծի համաձայնեցման նպատակով տարվող աշխատանքների ընթացքը: Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները երախտախտագիտություն են հայտնել Ռուսաստանին, ԱՄՆ-ին և Ֆրանսիային`«Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի նկատմամբ մշտական ուշադրության համար»: Նրանք բարձր են գնահատել ՌԴ նախագահի նեդրած անձնական ջանքերը:

Թե չէ խոսվում էր 14 կետանոց համատեղ տեքստի մասին, ֆլան, ֆստան… Թան էլ չէ, փրթած մածուն: Հիմա կարող եմ նաև ասել, թե ում են «մեղավոր նշանակելու». թուրքերին: Որովհետև Իլհամ Ալիևը «Եվրանյուզին» տված հարցազրույցում հայտարարեց, որ տարածքները վերադարձնելու դիմաց Հայաստանին ոչինչ չի տա (կարծես տարածք վերադարձնող կա), իսկ Սերժ Սարգսյանը նույն «Եվրանյուզով» ասել էր, որ ոչ մի միակողմանի զիջում չի լինի:

Հարկ է նշել, որ Հայստանն ու հայությունը լավ էին օգտագործել իրենց ռեսուրսը: ՀՀ նախագահի ելույթը Ստրասբուրգում տեղը-տեղին էր, մանավանդ` հղումը ԵԽԽՎ այն փաստաթղթերին, ուր արձանագրվել էր Ադրբեջանի ռասիստական բնույթը: Երևանում ՀՅԴ-ն և «Ժառանգությունը» հայտարարեցին, որ անընդունելի զիջումների դեպքում բողոքի ալիք են բարձրացնելու: Հենց եռակողմ հանդիպման պահին մեր ԱԳՆ-ի դռանը երիտասարդական նստացույց էր: Եղան հայտարարություններ, որ անընդունելի փաստաթղթի դեպքում նույնիսկ ամբողջ բանակը ոտքի կկանգնի: Անգամ ՀԱԿ-ն այս անգամ պիտանացու եղավ բնությանը և մարդկությանը:

Եվ ի՞նչ է նշանակում Կազանի արդյունքը, ավելի ճիշտ` արդյունքի իսպառ բացակայությունը, որը նշանակում է արցախյան ստատուս-քվոյի երկարաձգում առնվազն մինչև 2014 թվականը: Մի պարզ բան` որ միանգամայն հնարավոր է դիմադրել գերտերությունների ճնշմանը: Օբաման զանգահարեց Սարգսյանին և Ալիևին, Սարկոզին ուղերձով դիմեց ՀՀ նախագահին, բրիտանացիները հորդորեցին Մեդվեդևին օգտվել ռազմավարական գործընկերությունից և ճնշում գործադրել Հայաստանի վրա, նաև անպոչ գդալի պես մեջ ընկան տարատեսակ համաեվրոպական խառախուռեք: Անգամ ռուսական մամուլը գրում էր, որ Կազանի հանդիպման արդյունքից էապես կախված է Մեդվեդևի հեղինակությունը: Այսինքն` Հայաստանի վրա զգալիորեն ավելի մեծ ճնշում կար, քան Ադրբեջանի: Մեր հաշվին ուզում էին լավություն անեին աշխարհին` նվազեցնել նոր պատերազմի վտանգը, զի աշխարհը վախենում է, թե դա կարող է դառնալ Երրորդ աշխարհամարտի սկիզբ… Դե գնացեք հայտնի ռուսական հասցեով` ձեր գլոբալ «համամարդկային» շահով հանդերձ, զի մենք կայացած պետություն ենք, ինքներս մեզ և մեր հերոսների սուրբ արյունը հարգող ազգ:

Սակայն ընթերցողը հարց կտա` իսկ այդ ամենի հետ ի՞նչ կապ ունի Ռոբերտ Քոչարյանը, որ նրան հիշատակել ենք վերնագրում: Ամենաանմիջական կապն ունի: Նա առաջինը խոստացավ հայությանը, որ Արցախի Հանրապետությունն ամրագրված է մնալու 12 հազար քառակուսի կիլոմետր տարածքով: Նա 10 տարի առաջ Քի Վեստում հասավ նրան, որ ոչինչ չստորագրվեց, և պահպանվեց ստատուս-քվոն: 10 տարի առաջ էլ կար աննախադեպ միջազգային ճնշում, և իզուր չէր ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկյան համանախագահն այսօր Կազանը համեմատում Քի Վեստի հետ: 10 տարի առաջ «մազ էր մնում», որ կարգավորման փաստաթուղթ ստորագրվի: Եվ ի պատիվ ՀՀ երկրորդ նախագահի, հենց նա 10 տարի առաջ ստեղծեց դիվանագիտության այն տեխնոլոգիան, որը գերտերությունների զորեղ ճնշման պայմաններում թույլ է տալիս պահպանել հայոց ազգային շահը, չզիջել և «ջրից չոր դուրս գալ»: Այդ տեխնոլոգիան ժառանգություն մնաց Սերժ Սարգսյանին և հրաշալի աշխատեց 10 տարի անց, Կազանում: Ու չնայաց մարդկայնորեն իրեն իր բնավորության գծերի համար, մեղմ ասած, չեմ համակրում, բայց այդ տեխնոլոգիայի ստեղծման համար չեմ կարող շնորհակալությունս չհայտնել Ռոբերտ Քոչարյանին:

Հա, մի հետաքրքիր դետալ էլ: ՀՀ նախագահը Ստրասբուրգում հարցուպատասխանի ժամանակ որոշակի անհարթություններ թույլ տվեց, որոնք դարձել էին բուռն և կրքոտ արձագանքների դրդապատճառ: Դրանց վերաբերյալ նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանը հայտարարեց, որ պետության անունից շտկման կարիք կա: Իսկ ինչպես հայտնի է, Օսկանյանն առանց Քոչարյանի հավանության նույնիսկ չի էլ փռշտում… Այսինքն` տվյալ դեպքում էլ Քոչարյանը հանդես եկավ նրբանկատ ձևով թերությունները մատնանշողի ձևով: Դա էլ, ի վերջո, օգտակար գործառույթ է:

Դե ինչ: Առայժմ` այսքանը:

Շաբաթվա վարկածները զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Այս րոպեներին Կազանում մեկնարկում է Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի նախագահներ Սերժ Սարգսյանի, Իլհամ Ալիևի և Դմիտրի Մեդվեդևի եռակողմ հանդիպումը: Հանդիպման շուրջ հետաքրքրությունը չափազանց մեծ է, կարգավորման գործընթացում բեկման հնարավորությունը` նույնպես:

Քիվեսթյան գործընթացից հետո չեմ հիշում, որ այսքան ուժգին միջազգային հետաքրքրություն եղած լինի Հայաստանի ու Ադրբեջանի նախագահների հանդիպման շուրջ: Բոլորը նրանց հորդորում են` Կազանում հանաձայնության գալ կարգավորման Հիմնարար սկզբունքների շուրջ: Դատեք ինքներդ` Սարգսյանին ու Ալիևին զանգահարում է ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման, Սարգսյանին ուղերձ է հասցեագրոմ Ֆրանսիայի նախագահ Նիկոլա Սարկոզին, կազանյան ակնկալիքը պաշտոնապես ձևակերպում է Ռուսաստանի ԱԳՆ հայտարարությունը, կողմերից համաձայնություն են ակնկալում Բրյուսելում և Ստրասբուրգում:

Հեղինակավոր Reuters-ը և ռուսական «Կոմերսանտը» հայտնում են, որ Կազանում այսօր ստորագրվելու է շրջանակային մի փաստաթուղթ` բաղկացած 14 կետից:

Կարծես թե` այս լուրը մոտ է իրականությանը, և բանակցային առաջընթացի սպասումն իրոք ունի հիմքեր:

Կարգավորման հեռանկարի վերաբերյալ երբեք այսքան մոտ չեն եղել միջնորդ երկրների, միջազգային շահագրգիռ կառույցների մոտեցումները: Կազանի հանդիպումը կազմակերպում է Ռուսաստանը, բայց դա անում է ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի գործուն օժանդակությամբ: Մի խոսքով, միջնորդ երկրները ձևավորել են կոնսենսուս, ինչը նրանց հնարավորություն է տալիս արդյունավետ ճնշում գործադրել Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների նկատմամբ:

Միջնորդները խորապես գիտակցում են, որ այսօրվա վիճակը պահպանելն անհանդուրժելի է, որովհետև այլևս իրական է դառնում պատերազմի վերսկսման վտանգը: Դա անուղղակի` փոխադարձ մեղադրանքներով, խոստովանում են նաև հակամարտության կողմերը:

Իհարկե, համաձայնություններին խանգարող գործոններ էլ կան: Առաջին հերթին դա այն է, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի հասարակությունները պատրաստ չեն փոխզիջումների, թե մեր և թե հարևան երկրում փոքր է բանակցողների վստահության պաշարը:

Բայց նաև մեր հասարակությունները պատերազմ չեն ուզում և հոգնել են այն թշվառ իրականությունից, որ ծնում է չլուծված հակամարտությունը:

Կազանը կարող է շրջադարձային դառնալ բանակցային գործընթացում: Նույն տրամաբանությամբ` այս հանդիպման ձախողումը կարող է պայթյունավտանգ իրավիճակ ստեղծել տարածարջանում:

Մի քանի ժամ հետո իրավիճակն ավելի որոշակի կլինի, իսկ առայժմ դրական սպասումներին ուղեկից է քողարկված տագնապը:

Որևէ երկրի համար նշանակալի իրադարձություն է իր նախագահի ելույթը ԵԽԽՎ նստաշրջանում: Այդ պարագայում գնահատողի կարգավիճակում հանդես է գալիս ոչ միայն այդ երկրի հասարակությունը, այլ նաև` միջազգային հանրությունը:

Երեկ Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանը ելույթ ունեցավ Ստրասբուրգում` ԵԽԽՎ ամառային նստաշրջանում: Ելույթն, ընդհանուր առմամբ, Հայաստանում վերջին մի քանի ամիսներին նկատվող հանդուրժողականության միջավայրի ամփոփ արտացոլումն էր: Սարգսյանը Ստրասբուրգ գնաց` առանց քաղաքական բանտարկյալների առկայության, և պատահական չէ, որ քաղաքական հանդուրժողականության մասին նրա դատողությունները շատ ավելի ադեկվատ էին հնչում, քան` ամիսներ, տարիներ առաջ: «Մենք սովորում ենք: Մենք սովորում ենք լսել ու հարգել միմյանց կարծիքը:
Սովորում և մեզանում քայլ առ քայլ արմատավորում ենք, որ իշխանությունն ու ընդդիմությունը թշնամիներ չեն, և պարտադիր չէ, որ ուժեղն իր ուժը ցույց տալու համար անպայման տրորի դիմացինին: Մենք հանդուժողականություն ենք սովորում և երկխոսության մշակույթ ձևավորում: Սովորում ենք վիրավորանքին վիրավորանքով չպատասխանել ու կարևորագույն հարցերի շուրջ շատերի կարծիքը հարցնել: Սովորում ենք մեծարել ու գնահատել նախկին առաջնորդների վաստակը և չենք ամաչում առողջ քննադատությանն ականջալուր լինելով փոխել մեր իսկ կայացրած որոշումները»,-ԵԽԽՎ  բարձր ամբիոնից հայտարարեց Հայաստանի նախագահը:

Բայց նա ժողովրդավարությունն ու հանդուրժողականությունը կարևորեց ոչ միայն վերացական հարթության մեջ, այլ նաև առաջիկա ընտրությունների համատեքստում: «Մենք պատրաստ ենք ընդունել մեր բոլոր միջազգային գործընկերների խորհուրդն ու աջակցությունը, պատրաստ ենք օգտագործել արդեն գոյություն ունեցող բոլոր մեխանիզմները և ստեղծել ընտրությունների ներքին և միջազգային դիտարկման ամենաթափանցիկ հնարավորություններ: Ամենակարևորն այն է, որ գալիք ընտրությունները տեղի ունենան հանրային վստահության պայմաններում և ամրապնդեն մեր ձեռքբերումները»,- նշեց Սարգսյանը:

Իհարկե, այսօր Հայաստանում շատ քչերն են հավատում արդար ընտրությունների անցկացման, լեգիտիմ իշխանությունների ձևավորման հեռանկարին: Ամեն դեպքում, Սերժ Սարգսյանի` միջազգային հանրությանը տված հրապարակային խոստումը միայն կարող է նպաստել լավ որակի ընտրությունների անցկացմանը:

Սարգսյանի ստրասբուրգյան ելույթի և հարցուպատասխանի ամենամեծ ինտրիգը դարձավ ընդդիմադիր պատգամավոր Զարուհի Փոստանջյանի հարց-առաջարկը: Նա իր երկրի նախագահին առաջարկեց հրաժարական տալ, ինչին ի պատասխան` Սարգսյանը բացառեց արտահերթ ընտրությունների անցկացման հնարավորությունը:

Զարուհու արածի մեջ ես ոչ մի արտառոց բան չեմ տեսնում, եթե նկատի ունենանք, որ ԵԽ-ն նաև մեր կառույցն է, ու նաև այնտեղ կարող են արտացոլվել մեր ներքին հակասությունները: Ասեմ ավելին` Փոստանջյանն ակամայից նպաստեց Սարգսյանի`դեմոկրատ նախագահ լինելու PR-ին: Համաձայնեք, որ դժվար է պատկերացնել մի վիճակ, երբ Սահակաշվիլուն կամ Ալիևին Ստրասբուրգում քննադատական հարց ուղղեն, համապատասխանաբար, վրացի կամ ադրբեջանցի պատգամավորները: Ստացվում է, որ մենք տարածաշրջանում ամենաազատ երկիրն ենք` ամենահանդուրժող նախագահով: Փոստանջյանը երեկ նպաստեց նման կարծիքի ձևավորմանը: Գուցե` ակամայից:

«Հունիսի 14-ին մետրոյի «Գարեգին Նժդեհ» հրապարակում սպանված Արման Ենգիբարյանը հետախուզման մեջ չէր եղել, հանցագործ չէր, այլ խոհարար էր, «Խոհարարների ասոցիացիայի» նախագահը, ում որպես լավ խոհարար` հրավիրում էին հեռուստաընկերություններ՝ ցուցադրելու իր հմտությունները։ Վերջին հաղորդման ժամանակ, ապրիլի 7-ին Արմանը մի ոսկե ձկնիկ էր նվիրել երգիչ Սոսո Պավլիաշվիլիին։ Իսկ սպանվելուց րոպեներ առաջ շատ հանգիստ խոսել էր կնոջ՝ Անժելայի հետ։ Դա վերջին խոսակցությունն էր… Որովայնին և պարանոցին հասցված երկու կրակոցով ոստիկանները վերջ էին տվել Արմանի կյանքին՝ նրան ներկայացնելով «Ջրմուղի» աշխատակցի անվան տակ ներկայացած և ավազակային հարձակումների մեջ կասկածվող անձ»,- այսօր գրել է «Ժամանակ» օրաթերթը:

Ես չեմ կարող ասել` արդյոք հանցագո՞րծ է, թե՞ ոչ Արման Ենգիբարյանը: Ոչ առաջին վարկածը կարող եմ հաստատել ու ոչ էլ` երկրորդ, որովհետև թերթի կամ ոստիկանության վարկածները պնդելու համար չունեմ բավարար տեղեկատվություն:

Բայց ոստիկանության աշխատակցի կամ առհասարակ` այս գերատեսչության վարքագծին, կոնկրետ դեպքի համար, կարելի է տալ հստակ գնահատական: Դրա համար առանձնապես շատ ինֆորմացիա պետք չէ:

Արման Ենգիբարյանի հանցագործ լինել-չլինելը կարող էր հաստատել բացառապես դատարանը: Համենայնդեպս` ըստ մեր օրենսդրության:

Իսկ ոստիկանությունը, եթե ուներ բավարար ապացույցներ, առավելագույնը կարող էր նրան ձերբակալել, բերման ենթարկել: Մինչդեռ, մեր ոստիկաններն որոշել են մարդուն պարզապես գնդակահարել: Հատուկ եմ օգտագործում «գնդակահարել» բառը, որովհետև, եթե նույնիսկ Ենգիբարյանը նախահարձակ է եղել` ոստիկանները պարտավոր էին այնպիսի գործողություններ իրականացնել, որ նա կենդանի մնար: Մարդիկ պնդում են, որ ոստիկանը երկու կրակոց է արձակել: Իսկ սա ենթադրում է, որ ոստիկանը ոչ թե կանխել է ենթադրյալ կասկածվողի ագրեսիվ գործողությունը կամ նրա փախուստը, այլ` սառնասրտորեն սպանել է մարդու:

Այս համատեքստում` ոստիկանության «սպանվել է հանցագործ» և ընդդիմախոսների «սպանվել է անմեղ մարդ» ձևակերպումներն ադեկվատ չեն: Ոստիկանությունը մարդ սպանելու իրավունք չունի` անկախ նրա հանցագործ կամ անմեղ լինելուց: Սա ես չեմ ասում, ասում է մեր օրենսդրությունը:

Իսկ ես համեստաբար հետևություն եմ անում, որ ոստիկանությունը գերազանցել է իր լիազորությունները` կոնկրետ մարդու մահվան պատճառ դառնալով:

«Նկատի ունենալով հայտարարության պարունակած որոշակի անհստակությունները և առանձին ձևակերպումների բազմիմաստությունը, Կոնգրեսը նպատակահարմար է համարում դրա գնահատականը տալ՝ իր կառույցներում քննարկելուց հետո»,- այսպես արձագանքեց ՀԱԿ-ը` երկխոսություն սկսելու իր առաջարկին հանրապետության նախագահ Սերժ Սարգսյանի տված պատասխանին:

Անկեղծ ասած, մի քանի անգամ ընթերցել եմ Սարգսյանի հայտարարությունը և դրանում անհստակություն կամ բազմիմաստություն չեմ նկատել:

Երկրի ղեկավարը երկխոսության գաղափարը ոչ միայն չի մերժել, այլև համարել է միակ ընդունելի միջոցը: Մյուս կողմից, նա հասկացրել է, որ երկխոսության չի գնա ՀԱԿ առաջարկած ձևաչափով և օրակարգով:

Այնպիսի տպավորություն է, որ Կոնգրեսի համար անակնկալ է եղել ոչ այնքան Սարգսյանի պատասխանի բովանդակությունը, որքան` պատասխանի փաստն ինքնին:

Բովանդակային իմաստով` նախագահը նոր ոչինչ չի ասել, այլ ընդամենը` համապարփակ տեսքի է բերել իր կուսակիցների, աշխատակազմի ղեկավարի նախորդիվ ասածները:

Այնուամենայնիվ, Սարգսյանի հայտարարությունն իրավիճակ է փոխել, որովհետև ՀԱԿ-ը որոշակիորեն զրկվել է մանևրելու հնարավորությունից ու հստակ պետք է արձագանքի տեղի ունեցածին: Մինչ այդ, ընդդիմությունը կարող էր Սարգսյանին մեղադրել կառուցողականության բացակայության համար` պնդելով, թե իր նախաձեռնությունը չի արձագանքվում: Նման հեռանկարը Սերժ Սարգսյանին բացարձակապես չէր բավարարում, մանավանդ որ` նա Ստրասբուրգ մեկնելուց առաջ պետք է քաղաքական հանդուրժողականության և տոլերանտության մարմնավորող լիներ:

Ինչևէ, հիմա ընդդիմությունը երկու տարբերակ ունի:

ՀԱԿ-ն առաջվա պես կարող է պնդել, որ իշխանության հետ երկխոսելու է բացառապես արտահերթ ընտրությունների օրակարգով: Բայց այս դեպքում նա կարող է մեղադրվել երկխոսությունը ձախողելու համար: Բացի այդ, ՀԱԿ-ը չունի հեղափոխություն անելու ռեսուրս, և երկխոսության թեման այնքան էլ ճիշտ չէ փակել`քաղաքական նպատակահարմարության տեսակետից:

Մյուս տարբերակն էլ այն է, որ ՀԱԿ-ն ընդունի, որ երկխոսության գնում է առանց նախապայմանի: Այս դեպքում էլ Տեր-Պետրոսյանի թիմը որոշակի էլեկտորալ կորուստ կունենա, սակայն չի սահմանափակվի մանևրելու նրա հնարավորությունը:

Առաջիկա օրերին պարզ կդառնա, թե ո՞ր տարբերակն է ընտրում ՀԱԿ-ը:

Թե ինչ է տեղի ունենալու Կազանում` կարծես թե պարզ է. արդեն բոլոր լուրջ մարդիկ գիտեն, որ ոչինչ էլ չի լինելու: Այսինքն` ոչինչ չի ստորագրվելու: Դա, ինչպես կասեր Օստապ Բենդերը, բժշկական փաստ է: Թե ինչ է հայտարարվելու դրանից հետո` դա է հետաքրքիր: Թե ում են մեղավոր նշանակելու «ոչ կառուցողական» դիրքորոշման համար` դա է հետաքրքիր: Միգուցե մեզ, միգուցե թուրքերին:

Ամերիկյան համանախագահ Ռոբերտ Բրադտկեն արդեն խոստովանել է, որ երեք երկրները համաձայնություն ունեն միայն մեկ հարցի շուրջ` որ Արցախում պատերազմ չպետք է լինի: Բոլոր մնացյալ հարցերի շուրջ դիքորոշումները տարբերվում են, քանի որ շահերն են տարբերվում: Միայն ռուսական ԱԳՆ-ի ներկայացուցիչ Ալեքսանդր Լուկաշևիչը հույս հայտնեց, որ ամեն ինչ կքննարկվի և նախագահները որոշում կընդունեն:

Այո, կքննարկվի: Այն հարցը, որ ընդհանուր դիրքորոշում չկա: Այո, որոշում կընդունվի: Որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը  ընդհանուր հայտարարի չեն կարող հանգել, բայց այնուամենայնիվ, դեռ չեն սկսում պատերազմել:

Իրականում «միջազգային հանրություն» կոչեցյալը վախենում է ոչ թե Ադրբեջանի կողմից պատերազմ սկսելուց, այլ որ հայկական կողմը կհասցնի կանխարգելիչ հարված: Ինչպես ասում են` հաչան շունը չի կծում, սակայն մեր «շունը» նույնիսկ չի գռմռում, բայց պատրաստվում է: «Սմերչ» համակարգեր ձեռք բերելը նշանակում է, որ պատերազմի առաջին իսկ օրերին ոչնչացվելու է Ադրբեջանի` արտաքին աշխարհի հետ ամբողջ հաղորդակցությունը, այլ ոչ միայն նավթ ու գազ ուղարկելը: Այսինքն` հարցականի տակ կընկնի ոչ միայն «Բրիթիշ Պետրոլեումի» շահը, այլ ընդհանրապես ադրբեջանական պետականությունը որպես այդպիսին:

Ու թեև ոչ մի հայ պետական գործիչ պաշտոնապես չի խոսում «կանխարգելիչ պատերազմի» մասին, աշխարհը շունչը պահած սպասում է, որ հայկական կողմը պատերազմ չսկսի: Ու նրանց չի մտահոգում այն հարցը, որ մեր պետական գործիչները չեն արտաբերում «պատերազմ» բառը, զի գիտեն, որ օբյեկտիվորեն հայկական կողմը պատրաստ է պատերազմի, և եթե հանդուգն քաղաքական ղեկավարություն ունենար, ապա անպայման առաջինը պատերազմ կսկսեր:

Բայց մերոնք, ցավոք, այդպիսին չեն: Թեև ՀՀ նախագահը գիտի, որ եթե սկսենք պատերազմը, դա միանշանակորեն մեզ օգուտ է, սակայն դեռևս մտքով չի անցնում, որ կարելի է դեմ գնալ գերտերությունների և «Բրիթիշ Պետրոլեումի» միասնական ցանկությանը: Ուստի, մեզ սպառնում է ընդհանուր առմամբ խաղաղությունը և բավականին հանգիստ ընտրարշավը: Եթե իհարկե կովկասցի թուրքերը այնքան ապուշ չլինեն, որ սանձազերծեն պատերազմ… Բայց ուր է հայերիս այդպիսի ֆանտաստիկ բախտ. չէ, նույնիսկ չենք էլ համարձակվում երազել:

Կազանից հետո միջազգայնորեն հնչելու են ընդամենը երկու հարց. Ո՞վ է մեղավոր, որ իր ապակառուցողական քայլերի պատճառով տապալվեց «համարյա թե ընդունված» մադրիդյան սկզբունքներին հավանություն տալը: Հուսանք, որ կկարողանանք դա Բաքվի վրա գցել, չնայած խոշոր հաշվով պիտի որ թքած ունենանք: Երկրորդ հարցն է` արդյո՞ք շարունակում ենք բանակցությունների իմիտացիան: Միգուցե խոսք գնա ձևաչափի փոփոխության մասին, բայց, օրինակ Ֆրանսիային ընդհանուր Եվրամիությունով փոխելն էլ է հարցականի տակ, քանի որ դա կոնսենսուսային որոշում պիտի լինի: Մինչդեռ մերոնք հավանաբար կասեն «ոչ»:

Հա, նախնական փուլում էլ հետաքրքիր բաներ եղան: Օրինակ, մեր վարչապետը անպոչ գդալի պես մեջ ընկավ և հայտարարեց, որ մենք ամեն ինչի համաձայն ենք, մնում է Ադրբեջանը «քաղաքական կամք» դրսևորի: Երևի թե նրան նախագահական նստավայրից մոռացել էին տեղեկացնել, որ չենք անում ոչինչ, ինչին համաձայն չեն Ստեփանակերտում, կամ էլ միտումնավոր իրեն ներկայացնում է առավել զիջող, որպեսզի միջազգային աջակցություն ստանա: Սակայն առավել հավանական է, որ կստանա աքացի նախագահականից ու ստիպված կլինի պատրանքային «Հայկական աշխարհ» կառուցել առանց պետության թիվ 3 դեմքի լիազորությունների: Դե ռեալ թիվ 2 դառնալու հնարավորություն նրան երբեք էլ չի տրվել, թեկուզ և թիվ 2-ի հարցում  Հովիկ Աբրահամյանն էլ երբեք 100 տոկոսանոց երշխիք չի ունեցել:

Սակայն հետաքրքիր է, որ Կազանից առաջ շարունակություն ունեցավ «երկխոսություն» կոչվող ծիծաղաշարժ թատրոնը: Ու ՀՀ նախագահն էլ չզլացավ դրան մասնակցել` կիլոմետրանոց ճառով: Սակայն նա էլ դրեց-փչացրեց ՀԱԿ-ին. «Հայ ազգային կոնգրեսի հետ երկխոսության նախաձեռնությունն էլ մերն է: Մենք ենք սկսել այդ գործընթացը, և դա եղել է ոչ թե որևէ կողմից ճնշման հետևանք, ինչպես փորձում են ներկայացնել այդ երկխոսությունից շփոթված առանձին ուժեր, այլ ուղղակի արդյունքն է մեր խորը գիտակցված համոզմունքի: Ես դրական եմ գնահատում Հայ ազգային կոնգրեսի հետ վերջին ամիսների մեր աշխատանքը և հույս ունեմ, որ երկուստեք հասկացվածություն կա այն մասին, որ սկսված գործընթացը պետք է համատեղ ուժերով պահպանել ու առաջ տանել: Ստեղծածը քանդելը ամենահեշտն է, քաղաքական հասունությունն արտահայտվում է ստեղծածի վրա ավելացնելու ունակությամբ: Կարծում եմ, եթե կողմերը կարողանան խուսափել մեկքայլանի, լավ չկշռադատված առաջարկներով միմյանց և գործընթացը փակուղի տանելու գայթակղությունից, ապա հնարավոր կլինի հաստատուն կերպով առաջ գնալ և շատ ավելի մեծ օգուտներ բերել մեր ժողովրդին ու մեր երկրին: Այս տեսանկյունից ամենակարևոր սկզբունքը հստակ է. վերջնագրերն անթույլատրելի են, վերջնագրերի լեզվով միմյանց հետ խոսելը` ոչ մի տեղ տանող գործելաոճ: Իսկ երկխոսությունը բանակցությունների վերածելու փորձերն ուղղակի անընդունելի են»: Կարճ ասած, ՀՀ նախագահը դեմ չէ այդ դատարկախոս թատրոնը շարունակելուն:

ՀԱԿ- ն էլ շտապեց առիթն օգտագործել ոչինչ չորոշակիացնելու համար. «Հայ Ազգային Կոնգրես – իշխանություն երկխոսության մասին Սերժ Սարգսյանի՝ հունիսի 17-ի հայտարարության առթիվ հայտնում ենք, որ նկատի ունենալով հայտարարության պարունակած որոշակի անհստակությունները և առանձին ձևակերպումների բազմիմաստությունը, Կոնգրեսը նպատակահարմար է համարում դրա գնահատականը տալ՝ իր կառույցներում քննարկելուց հետո»:

Կարճ ասած, ամեն ինչ մնում է, ինչպես կար: Ինչպես արտաքին, այնպես էլ ներքին հարցերում: Դա լավ է, դա նշանակում է, որ մեր պետականությունը վերջապես կայունություն է ձեռք բերել: Դե իսկ հիասթափվողների հույզերը իրենց պրոբլեմն են:

Շաբաթվա վարկածները զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Ռուսական REGNUM լրատվական գործակալության գլխավոր խմբագիր Մոդեստ Կոլերովը Lragir.am-ին մեկնաբանություն է տվել` կապված Հայաստանի երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի և ՌԴ վարչապետ Վլադիմիր Պուտինի հանդիպման մասին տեղեկատվության հետ: Մոդեստ Կոլերովն ասել է. «Ռոբերտ Քոչարյանի գրասենյակի ղեկավար Վիկտոր Սողոմոնյանի տարածած Վլադիմիր Պուտինի հետ հանդիպման մասին տեղեկատվության REGNUM-ին փոխանցած հերքումը հաղորդեց ինձ անձամբ ՌԴ կառավարության աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալ Դմիտրի Պեսկովը: Ես Քոչարյանի ներկայացուցիչների փոխարեն չէի ընկնի հիշողությունների գիրկը և կտայի ինձ դժվարին մի հարց` ինչո՞ւ Պուտինի պաշտոնական ներկայացուցիչը որոշեց հերքել հանդիպման մասին տեղեկատվությունը, ինչո՞ւ նա չցանկացավ ցույց տալ Պուտինի համերաշխությունը Քոչարյանի հետ: Եվ ինչո՞ւ նոր լուրը հանդիպման մասին կամ մեկ այլ հանդիպման մասին տեղեկատվությունը ի հայտ եկավ միայն հայկական կողմի գործադրած հատուկ ջանքերից հետո»:

Մոդեստ Կոլերովը պատահական մարդ չէ. նա փորձված դիվանագետ է, քաղաքագետ ու պատահական ոչինչ չի ասում:

Առավել քան վստահ կարելի է պնդել, որ այս հարցերը խիստ տհաճ են Ռոբերտ Քոչարյանի և նրա գրասենյակի համար ու, հազիվ թե, արձագանք ունենան երկրորդ նախագահի կողմից:

Այնուամենայնիվ, մենք փորձենք պատասխանել REGNUM լրատվական գործակալության գլխավոր խմբագրի հնչեցրած հարցերին:

Ինչո՞ւ Պուտինի պաշտոնական ներկայացուցիչը որոշեց հերքել հանդիպման մասին տեղեկատվությունը, ինչո՞ւ նա չցանկացավ ցույց տալ Պուտինի համերաշխությունը Քոչարյանի հետ:

Մեր կարծիքով, Ռուսաստանի ղեկավարությունը վերջին տարիներին փոքր-ինչ վերանայել է իր մոտեցումները հետսովետական էլիտաների նկատմամբ: Դա տեսանելի է հատկապես վերջին շրջանում` արաբական իրադարձություններից հետո: Ռուսաստանի ղեկավարներն իրոք համակրանք ունեն ավտորիտար ղեկավարների նկատմամբ` որպես իրենց ավելի հարազատ արժեհամակարգի կրողների, բայց հրապարակավ հրաժարվում են նրանց համերաշխություն ցույց տալուց` այս կամ այն երկրի հասարակության շրջանում իրենց առանց այն էլ սասանված հեղինակությունն էլ ավելի չվտանգելու համար: Ռոբերտ Քոչարյանի պարագայում գործել է հենց այս սկզբունքը, որովհետև ռուսները քաջածանոթ են նրա զրոյական վարկանիշին:

Ինչո՞ւ նոր լուրը հանդիպման մասին կամ մեկ այլ հանդիպման մասին տեղեկատվությունը ի հայտ եկավ միայն հայկական կողմի գործադրած հատուկ ջանքերից հետո:

Այս հարցն էլ ունի իր պատասխանը: Մենթալիտետային հոգեհարազատությունը ստիպել է, որ Պուտինի շրջապատն, այնուամենայնիվ, հաստատի իր շեֆի և Ռոբերտ Քոչարյանի հանդիպման փաստը, մանավանդ որ` Երևանից աղերսագին խնդրանքներ են հնչել:

Այստեղ մի «բայց» կա, որի մասին պարոն Կոլերովը համեստորեն լռում է: Բանն այն է, որ նա ռուսական իշխանությանը շատ մոտ կանգնած անձանավորություն է, և ահա նրա շուրթերով Մոսկվան Քոչարյանին հասկացնել է տալիս, որ թույլ չի տա իր գործոնի խաղարկումը Հայաստանի ներքաղաքական կյանքում: