Ադրբեջանցիները շարունակում են վերացնել Արցախի օկուպացված տարածքներում գտնվող հայկական հուշարձանները՝ խաչքարեր, գերեզմաններ, եկեղեցիներ և այլն։ Թշնամին անխնա վերացնում է, նախ և առաջ, Արցախյան առաջին պատերազմից հետո կառուցված հուշարձանները։

«Ավելի քան 2000 պատմամշակութային հուշարձան է մնացել Արցախի օկուպացված հատվածում։ Հիմա թե դրանցից քանիսն են կանգուն, չենք կարող ասել։ Այն, որ ադրբեջանցիները գրեթե լրիվությամբ քանդել են վերջին 30 տարիներին կանգնեցված հուշարձանները՝ առանձնապես ազատագրական պայքարի զոհերի հիշատակին կանգեցվածները, փաստ է։ Միջնադարյան վանքերի, խաչքարերի, եկեղեցիների վիճակի հետ կապված դժվար է ինչ-որ բան ասել, բայց հուսով եմ, որ դրանց մի զգալի մաս չեն կարողանա հայտնաբերել։ Հայտնի է, օրինակ, որ Սղնախի գերեզմանոցը, որի հարևանությամբ քարհանք կա, լրիվությամբ քանդել են, Մեծ Թաղերինը նույնպես քանդված է։ Տեսանյութեր կան։ Ամեն դեպքում, մի բան հստակ է. բոլոր հուշարձանները, որոնք, այսպես ասած, խանգարում են իրենց՝ ճանապարհների, թունելների կառուցման ժամանակ, քանդում, ավերում են»,-«Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց հուշարձանագետ Սլավա Սարգսյանը։

Մասնագետը նկատում է՝ ադրբեջանցիներն առաջին հերթին վերացնում են այն հուշարձանները, որոնք իրենց աչքի առաջ են. օրինակ՝ Քաշաթաղի շրջանում գտնվող երկու կամուրջների վրայից անմիջապես հեռացվել են հայկական գրությունները։ Տիգրանակերտի եկեղեցու արձանագրությունն են ջնջել նաև…

«Ռուս խաղաղապահների առաջարկով Քաշաթաղի ու Քարվաճառի շրջաններում գտնվող հուշարձանները, որոնց թվում միայն 14 վանք կա, ցուցակագրվել ու փոխանցվել են իրենց։ Թե որքանով են կարողանում խաղաղապահները վերահսկել, որ ադրբեջանցիները չքանդեն մեր հուշարձանները, չգիտենք։ Ուշագրավ է այն, որ այդ երկու շրջաններում ոչ մի մահմեդական հուշարձան չկա։ Դա բացատրվում է նրանով, որ

1926թ. մարդահամարի տվյալներով՝ այդ տարածքներում գերազանցապես քրդեր էին ապրում, ոչ մի թուրք չի եղել այնտեղ»,-նշեց Սարգսյանը։

Հուշարձանագետը նաև շեշտում է՝ աղվանական եկեղեցիների մասին խոսելիս պետք է հասկանալ, որ այն մաս է կազմում հայոց պատմության, և աղվանից կաթողիկոսությունը, եկեղեցին որևէ կապ չունեն Աղվանքի հետ։

«Աղվանքը, նախ, տեղանուն է, նման ցեղ կամ ազգ չկա՝ ինչպես և ադրբեջանցի։ Դրանք տարածքի, տեղի անվանումներ են, ու բացի այդ, Աղվանք կոչվել է Կուր գետից ձախ ընկած տարածքը։ Այնտեղ, ըստ պատմիչ Ստրաբոնի, ապրել են 26 տարբեր ցեղեր։ Այնպես, որ ադրբեջանցիները որքան էլ փորձեն միջնադարյան եկեղեցիները կապել Աղվանք տեղանվան հետ, իրականությունը դրանից չի փոխվում։ Կուրից այս կողմ ընկած տարածքում աղվանից կաթողիկոսության հետ կապված հուշարձանները հայկական մշակույթին են պատկանում։ Դրանք մեր պատմամշակութային ժառանգության մաս են կազմում»,-եզրափակեց հուշարձանագետը։