«Ակօս» շաբաթաթերթն այս անգամ ներկայացրել է կանադահայ հայտնի ռեժիսոր Ատոմ Էգոյանի և նրա կնոջ՝ դերասանուհի Արսինե Խանջյանի նամականերն՝ ուղղված թուրք ժողովրդին:

Ատոմ Էգոյան.

«Ես հոգնել եմ իմ զայրույթից: Միշտ հավատացած էի, որ եթե դուք հասկանայիք այն, ինչ ես գիտեմ, ինձ պես կզգայիք: Կմտածեիք, որ արդեն բավական է, և ժամանակն է հաղթահարել անցյալը:

Բայց և այնպես անկարելի է հաղթահարել:

Ես մի խոստում եմ տվել շատ հայերի նման և չեմ կարող դրժել այդ ուխտը, քանի որ այն միշտ կհալածի ինձ:

Ես այս ուխտը պահել եմ’ տեսնելով բնաջնջումը Կամբոջայում, նախկին Հարավսլավիայում, Ռուանդայում… շատ տարբեր վայրերում այն բանից հետո, ինչ մենք ասել էինք, որ կսովորենք, երդվել էինք, որ Ցեղասպանություն այլևս չպետք է լինի:

Նաև տեսել եմ ձեր քաղաքացիական հասարակության’ հանդուգն կերպով ոտքի կանգնելը և ճշմարտությունն ասելը: Ականատեսն եմ, թե ինչպես սպանվեց Հրանտ Դինքը, քանի որ նա հետևեց այն կտակին, որը յուրաքանչյուր հայ պարտավորություն ունի պահելու:

Մենք երբեք խաղաղություն չենք ունենա առանց ճանաչումի այն հրեշային ոճրի, որը շարունակվում է ժխտման և անտարբերության միջոցով:

Մենք հանձն ենք առել հիշել այն, սակայն ոճիրը շարունակում է բաց վերք մնալ ճիշտ այն հողի վրա, որտեղ իրագործվել է ոճիրը:

Ես սաստիկ հոգնել եմ ձեր կառավարության սարսափելի ժխտումից, սաստիկ հոգնել եմ նրանից, որ չեմ կարողանում առաջ շարժվել: Սակայն չունեմ այլընտրանք, քան ուժասպառ լինելս ընդունելն է:

Մի ամբողջ դար ձեր կառավարությունը պարտադրել է այս ժխտումը ձեզ: Երբեք գոյություն չպիտի ունենան հանձնաժողովներ «իրականությունը բացահայտելու» համար, և մենք հետաքրքրված չենք տեսնելու ձեր բաց արխիվները: Մենք իրականությունը գիտենք մեծ թվով ականատեսների շնորհիվ, մենք տեսել ենք պատերազմի ձեր մեղսակիցների արխիվները, լսել ենք աշխարհի բոլոր ցեղասպանատգետների և Հոլոքոստի գիտնականների իմաստուն խորհուրդը:

Այսօր ձեզնից միայն խնդրում եմ, որ անեք այն, ինչ ձեզնից հասնում է. հարցրեք ձեր կառավարությանը շարժառիթները և ընդվզեք այս յուրահատուկ մարտահրավերին ընդառաջ»:

Արսինե Խանջյան.

«Ճիշտ մեկ տարի առաջ՝ ապրիլին, Պոլսում էի։ Թուրք ծանոթս ինձ ասել էր, որ Օսմանյան շրջանի հայ գրող Զաբել Եսայանի «Ավերակներու մեջ» գրքից մի գլուխ պիտի ընթերցի ռադիոհաղորդման համար։

Ընթերցումը հիշատակն էր լինելու մեկուկես միլիոն հայերի, որոնք նահատակվել էին Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ՝ թուրքական կառավարության ձեռքով։ Հաշտեցման միտումով բարեկամուհիս առաջարկել էր, որ երկուսս ընթերցենք այն՝ ամեն մեկս մեր մայրենի լեզվով։

Երբ դեպի ռադիոկայան էինք քայլում, նկատեցինք, որ քաղաքը զարդարված է թուրքական դրոշներով։ Ծանոթս բացատրեց, որ ապրիլի 23-ը կարևոր տոն է, որը կոչվում է «Ազգային ինքնիշխանության և երեխաների օր»։ Այդ առիթով երեխաները մեկ օր զբաղեցնում են խորհրդարանի նստարաններն ու խորհրդանշական կերպով ղեկավարում երկիրը։

Երբ հասանք ռադիոկայան, մեզնից առաջ 8-10 տարեկան երեխաներ էին մտնում՝ իրենց ուսուցիչների ուղեկցությամբ։ Նրանց ծիծաղը վարակիչ էր, աչքերը՝ հրճվանքով լեցուն։ Մենք հեռացանք նրանցից և նստեցինք ձայնային պատասխանատուի առջև՝ տաղավարում, և սկսեցինք ընթերցել Եսայանի պատմածները՝ 1909թ.-ի Ադանայի ջարդերի մասին։

Ես տարված էի այս աղետալի ու ահարկու պատկերները հեռարձակմանը հետևող անծանոթ ունկնդիրների հետ կիսելով։ Իմ ժողովրդի, նախնիներիս պատմության սարսափելի մանրամասնությունները նշելիս փորձում էի տիրապետել զգացմունքներս։ Երբ ծանոթս սկսեց արտասանել այս տողը. «Տեսա մայրեր, որոնք խեղդած էին իրենց մանուկները, որպեսզի անոնց ձայները չբացահայտեին ընտանիքին թաքնված վայրը», երեխաների խումբը մտավ սենյակ՝ հետևելու մեր ձայնագրմանը։ Շփոթված ծանոթիս նայեցի, և սարսափեցի, թե հիմա ինչ պետք է լսեն նրանք։ Ծանոթս շրջվեց դեպի ինձ, նկատեց երեխաներին ու կանգ առավ։

Միշտ շնորհակալ եմ լինելու Աստծուն այդ բարեգութ պահի համար։

Բայց նաև ցնցված էի՝ նկատելով, որ այդ անմեղ երեխաները միշտ պիտի կրեն իրենց հայրերի արարքի բեռը, որ ապագա սերունդները պիտի ժառանգեն իրենց նախնիների ավանդը։

Այդ անմեղ երեխաների մի մասն այն հանցագործների, անտարբերների կամ ժխտողների շառավիղներն էին, որ քայքայել էին իմ նախնիների երեխաների կյանքը։

Ոչ մի ծնող, ոչ մի դաստիարակ, ոչ մի կառավարություն պաշտպանության իրավունք պահանջել չեն կարող, երբ քարոզում են մերժում, նենգություն, ապատեղեկատվություն և կեղծիք: Երեխաները կառավարման թեկուզ մեկ խորհրդանշական օրվա համար պետք է ճշմարտությունն իմանան։ Դժվար է լինելու, քանի որ նրանց փրկությունը, ազատությունն ու արժանապատվությունը կարելի է վերականգնել միայն անցյալի հետ հաշտված ապագայում։ Անցյալ, որ անխղճորեն ժառանգել են իրենց նախնիները։

Մեծ հայրս՝ Արիստակեսը, ծնվել է Էրզրումում։ 1915թ.-ին, երբ 5 տարեկան էր, իր փոքրիկ ծնկների վրա կրել է հոր գլուխը, որը կտրել էին իր աչքերի առաջ՝ թուրք զինվորի ձեռքով։

Ապագայում իր զավակներին կոչել էր իր ընտանիքի ոչնչացված անդամների անուններով՝ Մարի՝ մոր անունով, Գրիգոր՝ հոր անունով, Նշան՝ եղբոր անունով և Զաբել՝ քրոջ անունով։

Զաբելը մայրս էր…»։