Հայտնի պատմական ճշմարտություն է, որ պատերազմներում հաղթանակը կամ պարտությունը բանակները չեն կերտում, այլ  ժողովուրդները: Երբ 1812 թվականին  Նապոլոնյան 640 հազարանոց բանակը հարձակվեց ռուսական կայսրության վրա, Ռուսաստանն ուներ ընդամենը 130 հազարանոց բանակ, բայց ռուս ժողովուրդը հայրենական պատերազմի ելավ և արդեն պատերազմի վերջում ռուսական բանակը, 2 անգամ գերազանցելով ֆրանսիականին, կարողացավ  փայլուն հաղթանակ տանել: Եվ ընդհակառակը, 1920 թվականին հայկական բանակը պարտվեց, որովհետև ոգի չկար, ժողովուրդն ու հասարակությունը խորթացել էին պետական ու ազգային շահերից:

Ցավոք, պատմությունը կրկնվելու հատկություն ունի: Այսօր, հայոց բանակը, իրոք, մարտունակ է, համալրված հմուտ ու փորձառու սպաներով ու նվիրյալ զինվորներով, սակայն պետության մեջ տիրող երևույթներն ու բարոյահոգեբանական-հասարակական իրավիճակը մտահոգության լուրջ տեղիք է տալիս: Ադրբեջանի հանրապետության նախագահի վերջին ռազմատենչ հակահայ հայտարարությունն ավելի շատ նման է պատերազմի կոչի և մեզ պետք է ստիպի նորովի կենտրոնացնել մեր ուժերը: Սակայն իրավիճակը սարսափելի վատթար է և մեր օգտին չէ, որովհետև 20-45 տարեկան տղամարդ ազգաբնակչության մոտ 50-60 %-ը գտնվում է հանրապետության սահմաններից դուրս և վիճելի հարց է, թե պատերազմի դեպքում՝ նրանք կվերադառնան հայրենիք, թե՞ իրենց ընտանիքները կտեղափոխեն ապահով երկրներ:

Հայտնի է նաև, որ զորակոչային տարիքի երիտասարդները բանակ ծառայելուց հետո, անմիջապես բռնում են երկրից հեռանալու ուղին, ընդ որում, ոչ թե արտագնա աշխատանքի, այլ մշտական բնակության նպատակով, որն էապես թուլացնում է երկիրը:

Վերջերս, պատահաբար զրուցեցի թվով մոտ 20 երիտասարդների հետ, որոնք  միաբերան հայտարարեցին, որ պատերազմի դեպքում չեն ծառայի, որովհետև այսօր ոչ ոք իրենց խնդիրները չի լուծում: Երիտասարդները աշխատանք չեն գտնում, տարբեր պատճառաբանություններով մերժվում են, այն դեպքում, երբ այդ թափուր աշխատատեղերը լրացվում են իշխանավորների ծանոթ-բարեկամներով: Իմ զրուցակից երիտասարդները գրեթե միաբերան հայտարարեցին՝ իրենցն է ամեն ինչը, թող իրենք էլ գնան-պաշտպանեն երկիրը:

Վերջերս, այցելեցի օպերայի մոտ հավաքված ազատամարտիկներին, որտեղ հանդիպեցի ազատամարտիկների և ԵԿՄ-ի արժանավոր անդամների, որոնք Արցախյան ազատամարտի հաղթանակ կերտողներից են: Նրանց մոտ այնքան սուր չէ դրված սոցիալական հարցերը, որքան վիրավորված էին այն անհեթեթ իրականությունից, որը տիրում է մեր երկրում: Նրանք նշում են, որ հատկապես երիտասարդ իշխանավորները, աչքի են ընկնում մարդկային ցածր որակներով և իշխանական կերակրատաշտին մոտ գտնվողի հատուկ լկտիությամբ:

Ազատամարտիկները դառնացած են, որ մարդիկ, ոչ մի օր անգամ չեն ծառայել բանակում ամեն քայլափոխի, փորձելով կարևորել իրենց ոչնչությունը, նսեմացնում են ազատամարտիկների կատարած հայրենանվեր հերոսությունը:

Ամենասարսափելին այն է, որ ազատամարտիկների մեջ գնալով արմատավորվում է  ատելությունն և քինախնդրությունը, որը առնչվում է իշխանական կոնկրետ դեմքերի հետ: Եվ չեն վարանում հայտարարել, թե պատերազմի կգնան՝ այսինչին սատկացնելուց հետո միայն:

Իհարկե, վատ է, սակայն աղքատությունն ու բարոյական վիրավորանքը ստիպում են մարդկանց:

Իմ հոդվածներից մեկում ես ցավով նշել եմ, որ արտերկրում շատ եմ հանդիպել մեր բանակի նախկին փառավոր սպաներին, որոնք պատիվ կբերեին ցանկացած պետությանը, սակայն իրենց ընտանիքի հանապազօրյա հացի խնիրը լուծելու համար՝ հեռացել են երկրից: Իսկ նրանք, ովքեր մնացել են երկրում՝ անտեսված են, արհամարհված և մերժված:

Իմ փոխգնդապետ ընկերներից մեկը փորձել է տեղավորվել աշխատանքի պետական կառույցներից մեկում և այդ կառույցի երիտասարդ, 30-ամյա բաժնի վարիչը, որը բանակում  չի էլ ծառայել, ուղղակի հայտարարել է՝ «Դու ի՞նչ գիտելիքներ պետք է ունենաս, բանակի սպա ես եղել»:

Եվ ամեն քայլափոխի մենք հանդիպում ենք անհեռատես քաղաքականության երկրի պաշտպանունակության խնդիրների նկատմամբ: Եթե ինչ-որ մի իշխանավորի թվում է, թե պատերազմի ժամանակ ոստիկանական մեթոդներով ու օրենքի հարկադրանքով հայրենիքի համար մարտնչելու համար, բանակ կհավաքեն, չարաչար սխալվում են:

Հայրենիքը պաշտպանում են հայրենասեր նվիրյալները, ովքեր իրենց հայրենքի մեջ սիրում են հայրենի քարն ու թուփը, հայրենի մարզպետին ու նախագահին: Եթե այդ սերը վերաճել է ատելության ու արհամարհանքի, ուրեմն հայրենիքը վտանգված է:

Կոչ եմ անում հայրենի իշխանություններին՝ տեր կանգնե՛ք զորացրված երիտասարդ զինվորին, կարող և ունակ սպաներին, հայրենիքի նվիրյալ ազատամարտիկներին: Ժամանակն է, մտածել մեր վերջին պետության մասին. այն կորցնելով՝ մենք չենք վերականգնի երբեք: Իսկ եթե որևէ թալանչի իշխանավոր մտածում է, որ իր հայրենիքը թալանելուց հետո կփախչի արտերկիր և իր ժառանգների հետ կվայելի դրախտը, չարաչար սխալվում է:

Վոլոդյա Հովհաննիսյան

Պատմական գիտությունների թեկնածու, պահեստի գնդապետ, Արցախյան ազատամարտի մասնակից