Այժմ ըստ Ընտրական օրենսգրքի, Հայաստանում լռության օր է: Օրվա ընթացքում նախագահի թեկնածուներին, նրանց կողմնակիցներին, ինչպես նաև հասարակական-քաղաքական գործիչներին, լրատվամիջոցներին և այլն արգելվում է քարոզչություն իրականացնել, ներքաղաքական իրավիճակին վերաբերող քարոզչական և հակաքարոզչական նյութեր հրապարակել: Բնականաբար, այս վերջին նախընտրական նյութում ամբողջովին կպահպանենք օրենքի պահանջը, բայց` ըստ էության, չհասցնելով փարիսեցիության: Բայց, անշուշտ, չենք կարող դիմանալ գայթակղությանը, ուստի ցուցադրում ենք նաև «Ֆեյսբուքում» պեղած նկարը, ուր վիրտուալ «միասնական թեկնածուի» դեմքը սինթեզած է ռեալ թեկնածուների դիմագծերից, իսկ նրա կարգախոսը ռեալ թեկնածուների կարգախոսներից կազմված նախադասություն է:

Ինչևէ, անենք նաև կանխատեսում. Ընտրությունն ավարտվելու է մեկ փուլով, թեկնածուներից չորսը հատելու են 5 տոկոսի սահմանը, հետընտրական զանգվածային հուզումներ չեն լինելու, էական խախտումներ չեն հայտնաբերվելու, իսկ ով է հաղթողը և ով` երկրորդ տեղը զբաղեցնողը, ընթերցողը մեզանից ոչ պակաս լավ գիտի… Կա կուրիոզ` ընտրությունները բոյկոտող և ինքն իրեն քվե չտվող թեկնածուների տեսքով` ի դեմս Արման Մելիքյանի և Անդրեաս Ղուկասյանի, ովքեր ընտրությունները գլխանց և ամբողջովին կեղծված են հռչակում: Բոյկոտին միանում է և Ռոբերտ Քոչարյանը` իր կյանքում առաջին անգամ նա չի գալու ընտրատեղամաս: Միգուցե նրա օրինակին հետևի և Լևոն Տեր-Պետրոսյանը:

Իսկ այժմ նախընտրական պատկերը ներկայացնենք ցիտատներով` թեկնածուների և քաղաքագետների երևկվա խոսքից:

ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍՅԱՆ. «Ես շատ ուրախ եմ, որ այս քարոզարշավի ընթացքում հաղթում է մեր Սահմանադրությունը: Եվ ես սրա մասին կարող եմ միայն հպարտությամբ խոսել: Այո, այսօր Հայաստանում տեղի է ունենում հեղափոխություն’ Սահմանադրական հեղափոխություն: Դա Րաֆֆի Հովհաննիսյանի գեղեցիկ քարոզարշավն է, լի հազարավոր ձեռքսեղմումներով: Ոմանք դրան սարկազմով են վերաբերում, բայց իրականությունն այն է, որ Րաֆֆին մշակույթ է փոխում մեր երկրում, նոր քաղաքական ավանդույթ է արմատավորում ու ապացուցում է, որ ընդդիմադիր լինել չի նշանակում շուրջ բոլորը ատելություն սերմանել: Հիշում ենք` Հրանտ Բագրատյանը ժողովրդին ղրղզական և թունիսական ճանապարհ էր առաջարկում: Այսօր ուշադրությամբ եմ հետևում նրա հարցազրույցներին և ուրախ եմ, որ իր պես պատգամավոր կա մեր ԱԺ-ում: Բազմաթիվ անգամ ասել եմ, որ եթե նույնիսկ համաձայն չենք ինչ-որ կարծիքի հետ, ապա իրավունք չունենք այն լռեցնել: Պետք է հնարավորություն տանք այն արտահայտելու, վիճենք դրա հետ և, եթե կարող ենք, հերքել այն»:

ՐԱՖՖԻ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ. «Ես չեմ կարծում, որ Սերժ Սարգսյանն ուզում է Հայաստանը հետ տանել, սակայն ոչ մեկին, նույնիսկ Սարգսյանին, թույլ չեմ տա ժողովրդի վիճակը բարելավելու ցանկությունն «ավանտյուրա» անվանել: Ես կոչ եմ անում Սերժ Սարգսյանին, նրա նախընտրական շտաբի ղեկավար Հովիկ Աբրահամյանին, բոլոր մարզպետներին եւ քաղաքապետներին՝ դադարեցնել ընտրակաշառքի բաժանումը, քանի որ եթե խախտումներ, ընտրողներին վախեցնելու դեպքեր արձանագրվեն, ապա նրանք բոլորը պատժվելու են օրենքով: Պետք է դուրս շպրտվեն բոլոր նրանք, ովքեր խախտում են օրենքը, ովքեր ճնշում են գործադրում Հայաստանի քաղաքացիների նկատմամբ»:

ԱՆԴՐԵԱՍ ՂՈՒԿԱՍՅԱՆ. «Մենք ընտրություններից հետո կամփոփենք այս շրջանի գործողությունները եւ քաղաքացիական շարժման միջոցով քաղաքական նոր գործընթացի սկիզբ կդնենք Հայաստանում: Մենք համոզված ենք, որ Հայաստանում համընդհանուր քաղաքացիական անհնազանդության միջոցով քաղաքացիները հաղթանակ կտանեն քրեաօլիգարխիկ համակարգի դեմ եւ վերջնական ժողովրդավարություն կհաստատեն երկրում»:

Այսպիսով, ընտրության ակտիվ մասնակցողները իրար վերաբերվում են շատ կառուցողակա և չեն օգտագործում առճակատման բառապաշար, իսկ բոյկոտողները խոստանում են բարձրացնել քաղաքացիական անհնազանդության ալիք և իրականացնել հեղափոխություն: Դե, որ դեռևս նախընտրական փուլում կիսահեղափոխական վիճակի ստեղծմանը ձգտող ստվերային տիկնիկավարներ կային, բխում է Պարույր Հայրիկյանի դեմ մահափորձի փաստից, որը կոչված էր նոր ընտրությունների նշանակմանը կամ առնվազն քվեարկության հետաձգմանը: Սակայն դա չստացվեց, ԱԱԾ-ն էլ, արագ հայտնաբերելով կատարողներին, անշուշտ, արդեն գիտի գործնականում ամեն ինչ, և եթե հետընտրական փուլում փորձ արվի լուրջ ֆինանսավորման օգնությամբ բարձրացնել ռեալ անհնազանդության ալիք, ապա կազմակերպիչների և պատվիրատուների անունները կհրապարակվեն նախատեսածից շուտ: Իսկ եթե ոչ` ապա դրանք կհրապարակվեն արդեն ավելի ուշ, Հայաստանի իշխանության վրա աշխարհաքաղաքական ճնշումները չեզոքացնելու նպատակով և ամենանպատակահարմար պահին… Հա, ինչ վերաբերում է բոյկոտողներին, ապա հարց է ծագում. արդյո՞ք բոյկոտողներից ամենազորեղը` Ռոբերտ Քոչարյանը, կփորձի իր ֆինանսներն ու լծակները ծառայեցնել «քաղաքացիական անհնազանդության ծավալման «սուրբ» գործին, որպեսզի գլուխ բերի, ինչպես կասեր իր ճամբարակից քաղաքագետ Անդրանիկ Թևանյանը, «հետաձգված հեղափոխությունը»: Հա, այժմ մեջբերենք նաև քաղաքագետների կարծիքները:

ՌԻՉԱՐԴ ԳԻՐԱԳՈՍՅԱՆ. «Մենք Հայաստանում ընդդիմության կրախի ականատես դարձանք։ Ոչ ԲՀԿ-ին, ոչ ՀՅԴ-ին, ոչ էլ ՀԱԿ-ին ես չեմ կարող ընդդիմություն համարել։ Նորմալ ժողովրդավարական երկրներում քաղաքական կուսակցությունները քաղաքական առաջնորդներ են «ծնում»։ Հայաստանում հակառակ իրավիճակն է. ուժեղ առաջնորդները կուսակցություններ են հիմնում»:

ՄԱՆՎԵԼ ՍԱՐԳՍՅԱՆ. «Այն հանգամանքը, որ երկու խորհրդարանական կուսակցություններ ի սկզբանե չեն ճանաչել նախագահական ընտրությունների լեգիտիմությունը եւ չեն մասնակցել դրանց, տարօրինակ իրավիճակ է ստեղծում: Այդ տաօրինակ իրավիճակն էլ ավելի ակնհայտ դարձավ, երբ արդեն առաջադրված թեկնածուների մի մասը հայտարարեց, որ չի ճանաչում ընտրությունների լեգիտիմությունը»:

Սակայն չմասնակցածների կարծիքը, ինչպես ասում են, «գործին չես կարի», ուսիև մեջբերենք առավել կառուցողական կարծիքներ.

ՍՏԵՓԱՆ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ. «Գաղտնիք չէ, որ երեք ուժեղ քաղաքական ուժերը` ՀԱԿ-ը, ՀՅԴ-ն եւ ԲՀԿ-ն հրաժարվեցին նախագահական ընտրություններին մասնակցելուց: Ակնհայտ էր, որ մնացած 7 թեկնածուները քաղաքական քիչ ռեսուրս ունեին: Այդուհանդերձ, քարոզարշավի ժամանակ բավականին ակտիվ աշխատեցին, առաջին հերթին Րաֆֆի Հովհաննիսյանը ու նաեւ, ինչ-որ չափով, Հրանտ Բագրատյանը: Թե Սերժ Սարգսյանը, թե Րաֆֆի Հովհաննիսյանը, թե Հրանտ Բագրատյանը դասական մեթոդներով քարոզարշավ անցկացրեցին. հանդիպեցին ընտրողների հետ, բուկլետներ բաժանեցին, տեսահոլովակներ ներկայացրեցին, կարողացան ակտիվացնել բնակչությանը: Մենք լսեցինք բոլոր թեկնածուների դիրքորոշումները: Գոյություն ունի նկատելի տարբերություն Սերժ Սարգսյանի եւ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի ծրագրերում`  արտաքին քաղաքկանության  առումով, ինչպես նաեւ Սերժ Սարգսյանի եւ Հրանտ Բարգարտյանի ծրագրերում` ներքին քաղաքական հարցերում… Բոլոր հարցերը վերջնական պատասխան կստանան փետրվարի 18-ից հետո:  Ես բողոքների կամ ակցիաների հնարավորություն չեմ նկատում, եթե  փետրվարի 18 –ին ամեն ինչ նորմալ անցնի: Կարծում եմ, ով էլ լինի հաղթողը, ինչպես ընդդիմության, այնպես էլ իշխնության ներկայացուցիչները կընդունեն ընտրությունների արդյունքները»:

Եթե փետրվարի 18-ին ամեն ինչ նորմալ անցնի… Կարծում ենք` հենց այդպես էլ կլինի, զի ոստիկանությունն աշխատելու է ուժեղացված ռեժիմով, բոլոր տեսակի «թեժ գծերը» գործելու են, դատախազությունն էլ հատուկ հերթապահություն է ապահովելու` ընտրակաշառքի մասին ահազանգերին տեղում ընթացք տալու համար: Դե ինչ, ևս երկու քաղաքագիտական կարծիք.

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՄԱՐԿԱՐՈՎ. «Խոսքն այն մասին է, թե որքանով էր այս քարոզարշավը ծրագրերի մրցակցություն, եւ այդ քարոզարշավի ընթացքում ինչ ռազմավարություն օգտագործեց թեկնածուներից յուրաքանչյուրը: Հարցն այն էր, թե որքանով կարելի էր հետաքրքիր ծրագրեր կազմել, որպեսզի գրավեն ոչ միայն սեփական ընտրողին, այլեւ բոլոր նրանց, ովքեր մնացել էին առանց սեփական թեկնածուի… Թեկնածուների մի մասը կշնորհավորի հաղթողին՝ ճանաչելով ընտրությունների լեգիտիմությունը, մյուս մասը, այս կամ այն պատճառով, ձեռնպահ կմնա այդ քայլից»:

ՀՐԱՆՏ ՄԵԼԻՔ↑ՇԱՀՆԱԶԱՐՅԱՆ. «Ցավոք, ընտրական գործընթացների նախորդ փորձերը ցույց են տվել, որ հետընտրական փուլում իշխանությունների գլխավոր խնդիրը՝ երկփեղկված հասարակության տարբեր հատվածների միջև նոր կամուրջների կառուցումն էր դառնում: Այս փաստն ունի հազար և մեկ հիմնավորում: Բայց ամենակարևորն թերևս այն է, որ մրցող ուժերի միջև չկար քաղաքական պայքար: Միմյանց դեմ ուղղված մեղադրանքները, քննադատությունը, հակագովազդը և այլն ավելի շատ կրոնական, անգամ սակրալ ոլորտից էին, քան քաղաքական: Մարդիկ պայքարում էին ոչ թե գաղափարների, ծրագրերի, գործողությունների, այլ՝ չարի, խավարի, բռնապետի, սատանայի ու չգիտես, թե էլ ինչերի դեմ: Եվ, բնական է, որ նման պայքարի արդյունքում առաջացած հուզմունքները, մերժողականությունն ու ատելությունը դառնում էին ոչ միայն թշնամանքի, այլև հասարակության դեգրադացիայի պատճառ… Իրավիճակը փոխվեց 2012 թվականի խորհրդարանական ընտրությունների նախաշեմին: Հայ ազգային կոնգրեսի հետ երկխոսություն սկսած իշխանությունները բավական կարճ ժամանակահատվածում երկրում զարգացող գործընթացները բերեցին քաղաքական դաշտ՝ ընդդիմությանը զրկելով հարվածող ուժից՝ Ազատության հրապարակում հավաքվող քաղաքացիներից: Ահա, թե երբ ամեն ինչ սկսեց ընթանալ այլ տրամաբանությամբ: Ահա թե երբ դրվեց ներկայիս քաղաքակիրթ քարոզարշավի հիմքը… Եվ գիտեք ի՞նչն է ամենահետաքրքիրը: Այն, որ գրեթե բոլորը պատրաստ են համագործակցել միմյանց հետ, փոխառել մրցակցի լավագույն փորձը, անսալ նրա խորհուրդներին և այլն»:

Դե ինչ, ամփոփելով` կարող ենք ասել, որ «ավազակապետության կազմաքանդման», միտինգային ճնշման, հեղափոխությունների և զանգվածային անկարգությունների ժամանակները մեր երկրում անցել են: Ունեցել ենք ՀՀ պատմության ամենակիրթ քարոզարշավը, ուր մերժողականությունը դուրս էր մղվել լուսանցք: Հուսով ենք` դա մեկընդմիշտ է, և ցնցումներ երազողներին կարող ենք պատասխանել Արթուր Մեսչյանի երգի խոսքով. «Դե՛, կոճկեք ձեր բերանները, դե՛ կանգնեք բոլորդ զգաստ»: Մոտեցել է պարզապես ապրելու ժամանակը… Հայի ժամանակը, ընդ որում` մյուս հային չուտող և տակը չփորող հայի ժամանակը:

Վարկածները մշակեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ