Նա պառկում է հողին, ու հողը նրան պաշտպանում է, նա ասֆալտի արքայադուստրն է, հողի դուստրն է, երկրի դուստրն է, հայ ժողովրդի դուստրն է` գենդերը ժխտող ոչ այնքան մենթալ հայեցի համադրություններով իր մեջ` քնքնուշ ու հաստատակամ, փափուկ ու կտրուկ, հանդուրժող ու անհանդուրժող, կանացի ու կամային…

Լալա Ասլիկյան` քաղաքացի:

Այսպես է Լալան ներկայանում ու ստորագրում: Այսպես են ճանաչում Լալային բոլորը: Լալան շատերին է օգնել: Օրինակ` Նառային` նրա հետ ծանոթացել է, երբ գույների հոգեբանություն էր դասավանդում  Նառան կույր է, որոշել էր երեխա ունենալ, նրան սկզբում արգելել են զանազան սոցիալական ծառայություններ, հետո էլ` Նառայի մայրը ցանկացել է երեխային մանկատուն տալ: Նառան այսօր ասում է. «Լալան չլիներ, ոչ երեխես կլիներ, ոչ էլ էս տունը կունենայի»: Լալան հետեւողականորեն հասել է նրան, որ Նառային հանրակացարանում սենյակ են տվել, երեխան էլ առողջ մեծանում է…

Լալան ամենուր է, ուր կա անարդարություն: Լալայի մղումները հումանիստական-համամարդկային են, որը չի տեղավորվում մեր մտածելակերպի մեջ, քանի որ ամեն ինչի մեջ անձնական շահ փնտրող ժողովուրդ ենք: Ու հաստատ` առանց Լալայի, առանց նրա նմանների կկործանվենք: Լալայի մասին «խոսցնում» եմ  նրա ընկերներին ու զինակիցներին, որից էլ ստացվել է պատմությունս:

Կարեն Հակոբյան` նրա ամենամոտ մարդկանցից մեկն ու առաջին զինակիցը «Հույս» ՀԿ-ից:

«Լալային ճանաչում եմ 2000 թվից, բայց որպես իդեայի համար կանգնող ու իր ողջ ժամանակն ու ուժերը նվիրող, պայքարող Լալայի, ես ճանաչեցի Պապլավոկի դեպքերից հետո: Պապլավոկի պատմության մասին ճշմարտությունը  մի քանի օրում տարածեցինք ողջ միջազգային մամուլով, որովհետեւ մարդիկ վախենում էին բարձրաձայնել: Դա առաջին դեպքն էր, երբ ես բախվեցի Լալայի անարդարության հանդեպ պաթոլոգիական անմարսելիության հետ: Իսկ հետո իմ մոտ եղավ էն զգացումը, որ դու մենակ չես… Լալան իմ համար էն մարդն ա, որ` եթե կա մի իդեա, մի գործ, ընդհանուր շահերի, կամ անարդարության դեմ պայքարի համար, կամ մեկ ուրիշին օգնելու խնդիր ա, ես գիտեմ որ Լալան միշտ կանգնած ա, միշտ կողքիդ ա:

Մենք հավատում էինք, հենց պիոներ տարիքից, որը համընկել էր Գորբաչովի, «Գլասնոստ»-ի հետ, որ համաշխարհային հեղափոխություն պետք ա անենք: Մենք ուզում էինք փոխել աշխարհը: Մենք նայում էինք նույն սովետական կինոները, ու թույլի ու արդարի կողմն էինք: Սովետը վերջացավ, բայց մենք մնացինք էդ վիճակների մեջ: Ինձ թվում ա, Լալայի մոտ մնացել ա էդ պիոներական ոգին, ավելի շուտ պայքարի ոգին, որը շատ քիչ մարդկանց ա հաջողվում պահպանել, շատերի մոտ դա կորում ա: Էդ տարիքի սկզբունքայնությունը քեզ հետո դարձնում ա պայքարող:

Առաջին անգամ Լալան դասարանում խնդիր ա ունեցել, երբ կանգնել ա մի տղայի կողքին, որին ճնշում էին` որովհետեւ ռուս էր, պաշտպանել ա, բոյկոտ ա արել դասարանին ու մնացել ա մենակ` ողջ դասարանը երես էր թեքել իրանից:

Հետո արդեն մեզ միավորեցին Ապրիլի դեպքերը, դա առաջին կազմակերպված պայքարն էր, ու խումբը, որ կազմավորվեց էդ ժամանակ, առաջինն էր, որից էլ սկիզբ առան «Սկսելա»-ն ու մնացածները: Լալան չկա էն պայքարների մեջ, որ լոզունգի համար են, ինքը էնտեղ ա, որտեղ` «Իսկ եթե ես չլինեմ, ապա ո՞վ կլինի»: Լալան կարա պլակատ սարքի ու մեկի հետ, կամ նույնիսկ մենակով գնա կանգնի ինչ-որ տեղ ու ինչ-որ բողոք արտահայտի, երբ մնացած բոլորը կվախենան:

Լալան նաեւ իմ համար այլընտրանքային մտածելակերպի օրինակ ա: Ինքը չի վախենում այլ կերպ մտածել, չի վախենում ստանդարտ չլինել, նույնիսկ եթե մենակ ա: Օրինակ` Լալան կարա Նաիրի Հունանյանին գիրք տանելու պրոցեսին մասնակցի, կամ ցավ ապրի, հասկանալով իրանց վիճակը, որ գնացել են, հասել են էդ քայլին, մարդկայինով, թե ընդհանրապես… Ու ասի էդ մասին… Ես օրինակ վախենում եմ երբեմն բաներ մտածել, որ չեն տեղավորվում հասարակական ստերոտիպի մեջ, բայց Լալան մտածում ա: Լալան ընկալում ա սրտի միջոցով, էմոցիաների միջոցով ա Լալայի ուղեղն ընկալում երեւույթը: Ու երբ դու էլ ես սկսում տենց մտածել, հասկանում ես իրան: Օրինակ` Լալան կարա քո գցած թութը վերցնի սուս-փուս ու գցի աղբարկղը, քեզ ոչինչ չասելով, չէ՞ որ մինչեւ էդ բազմիցս ասել էր… Ու իրա էդ արածը քեզ ստիպում ա, որ դու էլ անես: Ու նույնիսկ երբ արդեն կողքդ չի, այլ երկրում ես, թուղթ գցելուց հիշում ես Լալային, ու էլ չես գցում… Լալայի հետ կարող ա երկար չշփվես, չհանդիպես, հեռու լինես, բայց հենց մի բան պատահի, առաջինը կզանգես Լալային, որովհետեւ առաջինը ինքը մտքիդ կգա..

Բանակն իրականում:

Բանակի հետ կապված պայքարի առաջին դեպքը եղել ա «Մատաղիս»-ի գործը: Մի անգամ Լալան ինձ փորձել էր պատմել էդ դեպքի մասին, երբ ես նոր հետ էի եկել արտասահմանից, եւ ուշադիր չէի եղել, հետո, երբ խորացա, երբ իմացա Ռազմիկի մասին` մենք միացանք, ու երեքին բաց թողեցին մեր պայքարի արդյունքում: «Բանակն իրականում»-ը երբ ուզեցինք շարունակել, մեզ ասեցին, որ կասեն` թշնամի եք, թշնամու ջաղացին եք ջուր լցնում, եւ այլն եւ այլն, ու բանակի թեման փակված էր, հիմա են շատացել պայքարողները ու մի քիչ բացվել ա հիմա, բոլորը գրում են, քիչ-թե շատ մասնակից են…»

Էդ ի՞նչ տեսակ կնիկ ա, մարդ չունի՞, տուն տեղ չունի՞:

Իսկ Լալան սովորական կին է` ունի սիրող ամուսին, ընտանիք, կիսուր, բոլորի նման տան գործեր է անում, Նոր Տարվա սեղան դնում, բայց շատերի նման ֆիքսված չի իր ու իր ընտանիքի ապահովության ու բարեկեցության վրա, այլ պայքարում է, պայքարում է ուրիշների իրավունքների, ուրիշների ազատությունների համար: Լալան բանակային ոչ եղբայր ունի, ոչ տղա ունի, նրա հետ բանակը անձնապես չի առնչվում, բայց Լալան է գնում զոհված զինվորների մայրերի հետ կառավարության շենքի դիմացին կանգնում, իսկ բանակի տարիքի տղա ունեցողը` չի գնում: Մարդիկ ասում են` Լալային ո՞րտեղից փող: Լալայի դեպքում դա վրվոդվվեցուցիչ է. Լալան էն մարդն է, որ ընդհանրապես ոչ մի անձնական շահ չունենալով պայքարում է անարդարությունների, անօրինությունների դեմ: Ու ոչ միայն փող չունի ոչ մի տեղից, այլ սեփական գրպանից է դնում ու անում էն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է լինում ընթացքում:

Կարեն

«Մենք մեծ կռիվ ունեցանք մի մարդու իրավունքների հետ կապված ՀԿ-ի հետ, որովհետեւ նրանք չէին մտցրել բանակային ապօրինությունների մասին զեկույցը իրենց հաշվետվության մեջ: Ու մենք ասեցինք`ուրեմն մենք մեր գրպանից գումար ենք դնում, փողոց ենք դուրս գալիս, պիկետ ենք անում, դուք Ծաղկաձորում թրենինգ եք անում գրատնտներից ստացած գումարներով, իսկ պիկետին դուք չկաք: Ա՛յ, Լալան փողոց դուրս եկողն ա, ոչ թե թրեjնինգի գնացողը: Ավելին ասեմ, երբ որ դալիճը լիքը ժողովուրդ ա հավաքված, ու պետք ա գոռալ, բայց ոչ մեկը չի գոռում, գոռացողը Լալան ա լինում, որից հետո միանում են ու սկսում են բոյկոտել»:

lalakap2000@yahoo.com `լալակապը 2000 թվից սկսած ինֆորմացիա տարածելու աղբյուր էր: Էն ժամանակ ֆեյսբուք չկար, կար միայն լալակապ: Մարտի մեկի դեպքերից հետո լալակապի միջոցով էին կապվում: Լալան շատ արագ է գործում, ու էդ իրա նպատակասլացությունը, նվիրվածությունը գործին արագության հետ միասին ինրան դարձնում են պրոֆեսիոնալ հեղափոխական, ոչ բողոքող, այլ` պայքարող:

Կարեն

«Լալան կոնկրետ դեպքերի ա օգնել, բայց էս վերջին 10 տարվա մեջ դառել ա հասարակական երեույթ, նույնիսկ ավելին, մի օր քաղաքական մի ուժից ասեցին` «դու էլ սկսեցի՞ր զառափոստանջյանների ու լալաասլիկյանների նման գործել»: Այսինքն` ձեւավորվել ա մարդու տեսակ` լալաասլիկյանի տեսակը:

Լալակապը մի օր վերջապես գնահատվեց: «Խոսքի ազատության կենտրոն»-ը ամեն տարի մրցանակաբաշխություն է անում, տեղեկատվության տարածման համար, Լալային լալակապի համար պիտի տային էդ մրցանակը, բայց իրան ասում են` որ գաք ստանալու ավելորդ չքննադատեք, Լալան էլ ասեց` չհասկացա ես չեմ կարա ձեզ տենց բան խոստանալ, ասեցին` չենք տա: Լալան բաց նամակ գրեց, չնայած անպատասխան… Հիմա Լալան շատ ավելի ուժեղ ա, Ֆեյսբուքն էլ ա շատ օգնում: Հիմա շատ ավելի բան կարա անի, ու անում ա»:

Ո՞նց կարա պարկեշտ տեսք ունեցող մարդը, մանավանդ կինը գոռա՞:

Դա մեր մենթնալիտետի մեջ չի մտնում: Կամ` նույն դաշտում պայքարող, նույն նպատակի համար ուժ ու ժամանակ ներդնող, նույն ակցիայի մասնակից եղած կինն ու տղամարդը երեկոյան հանգստանում են նույն փաբում, ու էդ տղամարդը թույլ է տալիս իր զինակցին հայհոյել միայն էն պատճառով, որ նա կին է, ու գուցե՞ հարիր չի համարում նրա այդ ժամին տանը չլինելը, այլ փաբում, ո՞նց կարա կարգին կինը գիշերները թափառի… Իսկ եթե կին չլիներ, գուցե կվախենա՞ր հայհոյել` պատասխանի ակնկալիքով: Նույնիսկ էս դաշտում կինը պաշտպանված չի, չնայած պայքարում են ավելի շատ կանայք ու աղջիկներ, քան տղամարդիկ էսօր:

Լալան չի կարող հայհոյել ոչ թե որովհետեւ չի կարող, այլ չի ուզում. նրա մշակույթը  ուրիշ մշակույթ է, ու նրան թույլ չի տալիս: Էդ մշակույթում բռիություն չկա, ու սա հենց էն դեպքն է, որ կարող է դու նրան հայհոյես, իսկ ինքը քեզ սկսի բացատրել, թե ինչի՞ ինքը քեզ չպիտի հայհոյի: Ու էդ նույն Լալան կանգնում ու ոստիկանին փողոցում ասում է էն բառերը, որը որ վերջերս ասել էր, որի համար նրան բռնեցին` «սրիկա – մրիկա», ու թե դա հայհոյանք լիներ դա էլ կգոռար, ինքն ուղղակի կրկնում էր էն բառերը, որի համար Գասպարիին տարել էին: Այսինք` եթե Գասպարին հայհոյած լիներ, ինքն էլ կհայհոյեր, իրա համար կարեւորը սոլիդար լինելն էր, ինքը էնպիսի տեղեր դուրս կգա, որ դու հաստատ գիտես, որ չես անի: Լալան իր պատրաստակամությամբ ու նպատակասլացությամբ բոլորին մղում է գործունեության:

Վարդգես Գասպարի, Հայ Ազգային Կանգրեսի ակտիվիստ

«Լալան էնքան բաներով է ինձանից տարբերվում, որ…բայց եւ իմ կյանքի ամենակրիտիկական պահերին ներկա է եղել իմ կողքին. 2008-ի մարտի մեկին առավոտյան ժամը 8-ին Կենտրոնի ոստիկանության դեմն էր, երբ ինձ բերման էին ենթարկում, այն դեպքում, որ որքան ինձ հայտնի է ընդհանրապես նա չի մասնակցում հանրահավաքներին… 2011-ի հոկտեմբերի 22-ին ժամը 21-ին ՁՊՎ-ի մոտ սպասող 4-5 անձանցից մեկն էր, որ ինձ դիմավորեց, երբ դուրս էի գալիս էդտեղից»:

Կանայք ավելի ակտիվ են քաղաքացիական պայքարի դաշտում:

Աղջիկները ավելի քիչ են վախենում պատրիարխալ հասարակությունում, տղամարդը ավելի հեշտ է ենթարկվում հալածանքների` ընդունված է ասել,, բայց ես համաձայն չեմ, կինն էլ բռնության զոհ կարա դառնա: Ես չեմ գտնում որ դա տրամաբանական է: Քաղաքացիական պայքարի ու հասարակական պայքարի դաշտերում կանայք են լիդեր: Կինը պետք է կանգնի տղամարդու դեմ, որպեսզի ազատագրվի:

Լալայի նմանները չե՞ն որ պիտի կին լիդեր դառնան:

Կարեն

«Լալան լիդերությունից առաջ ավելի շատ էր խուսափում, հիմա բայց էդքան էլ չէ: Ինքը ավելի շատ պատասխանատվություն ա սիրում վերցնել, քան լիդերություն անել: Չի ուզում: Ինքը իրան դարձրել ա հասարակական էակ, ինքը իրան չի պատկանում արդեն:Լալայի ժամանակն իրան չի պատկանում արդեն իսկ, դա էն չի որ ինքն իրականում կուզեր անել ամեն օր, եթե պրոբլեմներ չլինեին»:

Իհարկե, չէ՞ որ օգնելը ընտրություն է, բայց բռնության դեմ պայքարելը ըտրություն չի, դու պարտավոր ես: Եթե դու ապրում ես մի երկում, ուր ամենուր շուրջդ կա բռնություն, ո՞նց կարող ես դրա փոխարեն ընտրել զվարճանքը: Լալայի հոգու պարտքն է, նրա կեցվացքը, քաղաքացիական դիրքորոշումն է, նրա տեսակն է:

Արփինե Գալֆայան ՄԻԺԻ նախագահ

«Չեմ հիշում, թե Լալայի հետ ոնց ծանոթացանք… երևի բնապահպանական ցույցերի ժամանակ էր մի 2-3 տարի առաջ: Լալան նման ա մտքերի ու էմոցիաների մի բուռն պաշարի, ամեն անգամ մի բան բաց ա թողնում ու ինձ զարմացնում: Մոտավորապես մի տարի իրեն ճանաչելուց հետո հանկարծ բացահայտեցի, որ Լալան ուժեղ ձախական ա, համարյա անարխիստ… ո՜նց էի ուրախացել: Էդ օրը մի հատ շատ հետաքրքիր ֆիլմի դիտում էր ու Լալան ինձ տվեց իր հեղափոխական երգերի հավաքածուն: Ես սրտանց հիանում եմ, թե ինչ նվիրվածությամբ ա նա զբաղվում բանակում սպանված զինվորների խնդրով. երևի եթե Լալան չլիներ, ես էդ գործի մեջ երբեք չէի մտնի: Մեկ էլ ահավոր շատ եմ սիրում իր նախաձեռնած Հեղառիթմեր խումբը` դա ակտիվիստական հարվածային նվագախումբն ա»:

Կարեն

«Եթե էստեղ ամեն ինչ լավ լիներ, Լալան հաստատ կլիներ Վոլ Սթրիթում Բարսելոնայի, կամ չգիտես էլ որտեղ պայքարողների հետ: Լալան անարխիստ ա իրականում: Ինքը կգտնի անարխիստական խմբավորումներ ու կպայքարի: Լալայի երազանքն ա Հնդկաստան գնալը, արդեն քանի տարի ա Լալան չի կարողանում ժամանակ գտնի, որ գնա Հնդկաստան: Ինքը զբաղված ա, չնայած չի ասի որ զբաղված ա: Ու Լալան երբեք չի մտնի քաղաքականության մեջ, քաղաքականությունը Լալայի համար շատ կեղտոտ ա»:

Լալայի համար պայքարի դաշտում գենդեր գոյություն չունի:

Կարեն

«Ես Թուրքիայում էի, երբ Լալային ձերբակալել էին, բոլոր հայ եւ թուրք կոլեգաներս ճանաչեցիօն Լալային, իսկ երբ պատմում էի, մտա Նոտր-Դամ ու միտս եկավ Ժաննա դ Արկը, ու մոմ վառեցի Լալայի համար: Լալան իրոք մեր Ժաննա դ Արկն ա, ինքը կրակի մեջ էլ կմտնի, ու գուցե կենդանի դուրս պրծնի կրակից, ու ներողություն խնդրի:  Ինքը շատ ա ներողություն խնդրում, ինքը քո փոխարեն քո ցավը քեզնից ուժեղ ա  զգում: Լալան վախ չունի, թե վախենում ա` չգիտեմ: Երեւի մկներից»:

Մաղթում եմ Նոր Տարում էս երկրին, հայ ժողովրդին, որ ծնվեն բազում-հազարավոր լալաներ, որովհետեւ լալաներն են մեզ ապրեցնելու:

Շնորհավոր Նոր Տարի

Սվետլանա Անտոնյանի ֆոտոռեպորտաժը`

Ես Լալայի ֆանատն եմ