«Ի՞նչ ապագա ունի ժողովրդավարությունն ու քաղաքացիական հասարակությունը» միջազգային կոնֆերանսին մասնակցում էր «Human Rights Watch» կազմակերպության եվրոպական երկրների բաժնի ղեկավար, հայտնի իրավապաշտպան Ռեյչել Դենբերը: Նրան մի քանի հրատապ հարց ուղղեցինք:

— 2008թ. մարտի 1-ից անմիջապես հետո Ձեր կազմակերպությունը զեկույց հրապարակեց դեպքերի վերաբերյալ, որը միջազգային կազմակերպությունների այդ օրերի անդրադարձներից թերևս ամենաօբյեկտիվն էր և կտրուկը: Ի՞նչ կասեիք այսօր, հայտնի դեպքերի գնահատականների հետ կապված:

— Կարող եմ ասել, որ ինչ-ինչ հարցերում փոփոխություններ կան, ինչ-ինչ հարցերում`ոչ: Իհարկե, լավ է, որ վերջապես ազատ են արձակվել բոլոր բանտարկյալները, որոնք դատապարտվել էին մարտի 1-ի իրադարձությունների հետ կապված, որ ընդդիմության հետ երկխոսություն սկսվեց, և որ կառավարությունը համաձայնվեց հետաքննություն անցկացնել այդ գործերով: Որքան հասկացել եմ, հիմա ցույցերը թույլատրվում են: Բայց ամենակարևորն այն է, թե կկատարվեն արդյո՞ք հիմնարար բարեփոխումներ, որ նման իրադարձությունների ժամանակ իրավապահ մարմինների պահվածքը, վարքը փոխվի: Մինչ այսօր անհասկանալի է, թե ովքեր են կրակել մարտի մեկին: Մենք հասկանում ենք, որ անվտանգության նկատառումով չի կարելի նշել այդ մարդկանց անունները, բայց ինչպե՞ս է հնարավոր պատժել մեղավորներին այն դեպքում, երբ հայտնի չէ, թե ով է կրակել:

— Դուք հավատու՞մ եք, որ հնարավոր չէ զենքի նույնականացում:

— Կարծում եմ, հնարավոր է, բայց կարող է բարդ լինել: Հատկապես այն դեպքում, եթե տարբեր իրավապահ մարմինների ներկայացուցիչները միանման դիմակներով և սաղավարտով են եղել և սև հագուստով: Ավելի հեշտ կլիներ իդենտիֆիկացնել, թե ով ինչ զենքից է կրակել, եթե ինչ-որ տարբերանշաններ լինեին: Եւս մեկ հարց` ի՞նչ է անելու կառավարությունը, որպեսզի մարդիկ հաջորդ ընտրությունների ժամանակ, մայիսին, հավատան իրեն, ինչ է անելու, որ արդար նախընտրական գործընթաց ապահովվի բոլոր քաղաքական ուժերի համար:

— Ինչ եք կարծում, հնարավո՞ր է այդ Ձեր ասած վստահության վերականգնումը, եթե մինչև հիմա պաշտոնապես հաստատված չեն մեղավորները, և ոչ միայն կրակողները, այլ նրանք, ովքեր հրամաններ են արձակել և կազմակերպել են այս ամբողջ սպանդը:

— Իհարկե, լավ է, որ որոշակի դրական քայլեր կան, բայց պատասխանատվության ենթարկելու հարցը ամենակարևորն է: Կարծում եմ, որ դա բխում է հենց իշխանությունների շահերից, մարդկանց հավատը, վստահությունը գրավելու, լեգիտիմություն վաստակելու  համար: