Հարցազրույց դրամատուրգ Կարինե Խոդիկյանի հետ

— Ինչպե՞ս կբնորոշեիր այս ժամանակը:
— Ինչպես բոլոր ժամանակներում` «Օ~, ժամանակներ, օ~, բարքեր», իսկ այս օրերի համար նաև` ջրբաժանի ժամանակ: Ջրբաժան, որ ծնվեց մեր թուլությունից, աններելի սխալներից, որը կարող է կործանել մեզ, բայց նաև կարող է փրկել, եթե տեր կանգնենք մեր ուժին:

— Այսինքն…

— Սևն ու ճերմակը, բարին ու չարը, վախկոտն ու խիզախը… (էլ չշարունակեմ) շատ են տարանջատվել: Իհարկե, կասես, որ միշտ էլ այդպես է եղել, ու ես կհամաձայնվեմ քեզ հետ, բայց հենց համեմատում եմ հիմա-ն ու նույնիսկ ոչ հեռավոր երեկ-ը` ջրբաժանը շատ մեծ է: Այս տարանջատումը ավելի է խորացրել հասարակության մեջ առկա հակասությունները, իսկ հանդուրժողականությունը լավագույն դեպքում ընկալվում է որպես հեգնանք: Մեկը մեկից շինծու մեղադրանքներ են «թխում» դատավորները, իսկ մանկապիղծ մանկավարժին կարելի է պատժել միայն… բանտային օրենքներով:

— Իսկ եթե ավելի կոնկրե՞տ…

— Կոնկրետ. երբ մեջտեղ եկավ «ֆուտբոլային դիվանագիտությունը», այն «ողջունող, աջակցող» պատեհապաշտների ստվար մի թիմ ձևավորվեց ու սրտատրոփ ու անհամբեր սպասեց «էն օրհնված սհաթին», երբ պիտի բացվեր հայ-թուրքական սահմանը: Ու քանի որ նրանց մեջ կային մարդիկ, ում մտավոր պաշարն ավելի քան բավարար էր հասկանալու համար, թե ինչ որոգայթներ կարող են լինել ու կան այդ «քիրվայական» խաղերի տակ (իսկ ես համոզված եմ, որ նրանք ինձ ու ինձ նմաններից ավելի լավ գիտեին դա)` ոչ միայն լռեցին, ուր էր` լռեին… Տարուց ավելի ոչ մի վտանգ չզգացին, նախապայման չտեսան ու հանկարծ` ո~վ զարմանք, ամենաազգայնականից ազգայնական դարձան ու նույն ջերմեռանդությամբ սկսեցին հիշել «թուրքի թրքության» մասին: Ուրեմն` ե՞րբ են այդ մարդիկ անկեղծ…

— Ո՞վ չի մոլորվում…

— Մոլորվելու իրավունք ունի բակում նարդի խաղացող ու երկու զառի արանքում քաղաքական վերլուծություն անող մարդը: Իսկ քաղաքագետը, քաղաքական գործիչը, հասարակական համարում ունեցող մտավորականը ի՞նչ իրավունքով է մոլորության մեջ գցում հանրությանը:

— Հիշեցիր մտավորականի մասին… պատասխանիր իմ մշտական հարցին` ո՞վ է մտավորականը:

— Իր խղճի հետ հաշտ ապրող մարդը,
իր սկզբունքներին հավատարիմ մարդը,
իր կարծիքը բարձրաձայնելուց չվախեցող մարդը, եթե`
իրեն իրավունք է վերապահում խոսել ոչ միայն իր, այլև դիմացինի անունից:

— Կարևոր չէ՞` ինչ մասնագիտության տեր է քո ասած անձը:

— Եթե ստեղծագործելը նկատի ունես` անվանումը կա` արվեստագետ: Իսկ ես ու դու արդեն գիտենք, որ ամեն արվեստագետ չէ, որ մտավորական է, ու դա ոչ լավ է, ոչ էլ` վատ: Իր արվեստանոցում փակված, ճշմարիտ ու բարձր արվեստ ստեղծողը արվեստագետ է, իմ խորին հարգանքը նրա կողմից արարվածին: Բայց երբ նա ձայն է բարձրացնում կեղծիքի, անարդարության դեմ, երբ քաղաքացիական հստակ դիրքորոշում ունի ու ոչ թե խոհանոցում է փնթփնթում ու բողոքում, հասարակությունը ի դեմս նրան` գտնում է իր իրավունքների պաշտպանին:

— Քեզ համար դա՞ է մտավորականի բանաձևը:

— Համենայնդեպս, ջրբաժանը այդ պահանջն է դնում հասարակության ու մտավորականի առաջ:

— Բայց մարդը չի ուզում դուրս գալ հրապարակ, ուզում է միայն ստեղծագործել:

— Իսկ ո՞վ է նրան խանգարում կամ փնովում: Աստված նրան օգնական, նրանից պարտք ու պահանջ չկա: Ընդամենը ջրբաժանի հարցն է` միայն իր ստեղծագործությամբ ապրո՞ղ, թե՞ նաև շուրջը կատարվողին արձագանքող:

— Ո՞րն է մեր ժամանակների ամենամեծ վտանգը:

— Անտարբերությունը: Ու եթե իր նեղլիկ խցում կոշկակարը կարող է տեղյակ չլինել շուրջը կատարվողին, իրեն մտավորական համարողը, որ նաև երբեմն-երբեմն խոսում է ժողովրդի անունից, ինչպե՞ս կարող է անտարբեր մնալ զինվորների ու սպաների սպանությունների նկատմամբ, համակերպվել քաղբանտարկյալներ ունեցող երկրի համարումին, չվրդովվել, երբ ոստիկանը ձեռք է բարձրացնում անպաշտպան կանանց վրա, հայերենի ու հայկական դպրոցի դեմ դավ նյութողի ձեռքը չկտրել…

— Հանկարծ ու` չլռեց, վրդովվեց, չհամակերպվեց… ի՞նչ կփոխվի:

— Սպայի արժանապատվությունը կորցրածը, անարդար վճիռ ընդունածը, ոտիկանական համազգեստով զրահավորվածը, մայրենին ուրացողը այդքան վստահ չեն լինի, որ արածներն անպատիժ կմնան: Առնվազն:

— Պարզվում է` ռոմանտիկ ես:

— Ավելի քան իրատես եմ: Որովհետև հավատում եմ Օրենքի ուժին:

— Օրենքով մինչև ո՞ւր հասանք:

— Առանց Օրենքի կեղծված ընտրությունների երկիր դարձանք: Ու երբ քաղաքացին իր ձայնի տերը դառնալու վճիռն ընդունեց` գնդակահարեցին: Օրենքով դեռ չենք գնում, որ հասնենք:

— Հավատո՞ւմ ես մեր երկրի ապագային:

— Ի~նչ ճիշտ ժամանակին հնչեց հարցդ… Բայց գեղեցիկ խոսքի համար չէ, որ այսքանն ասելուց հետո հիմա պիտի ասեմ «Հավատում եմ»: Հավատում եմ, քանի որ իմ երկրում եմ ապրում: Չեմ հավատա, երբ կկապեմ ճամպրուկներս: Բայց հուրախություն բարեկամներիս ու անգամ չարակամներիս` ես իմ երկրից գնացողը չեմ: Ավելին, ես ամեն ինչ կանեմ, որ իմ երկիրն ապրի հպարտ ու արժանապատիվ կյանքով:

Հարցազրույցը` Կարինե Ջանջուղազյանի