Այսօր հերթական անգամ «Տաշիր» առևտրի կենտրոնում երկու մարդ են ուշաթափվել։ Պատճառը` անտանելի տոթի պայմաններում օդափոխիչների բացակայությունն է: «Օր չի լինում, որ «շտապօգնություն չկանչենք» ,- պատմում են ոսկու տաղավարի աշխատակիցները։ Հատկապես արտասահմանցիները ի տարբերություն հայերի, ոչ մի կերպ չեն, կարողանում պատկերացնել, թե ինչպես կարելի է առանց օդափոխության ու նման հականորմատիվ պայմաններում աշխատել:

Առևտրի կենտրոն ասվածը Հայաստանում մի յուրահատկություն ունի. սրանք ստեղծվում են միմիայն գերշահույթ ապահովելու նպատակով, որի պատճառով էլ տերերն առանձնապես չեն մտահոգվում իրենց աշխատողների համար մարդկային պայմաններ ստեղծելու հարցով: Իսկ Վարչապետը, բացի լոլոներ կարդալուց այլ բան չի անում վկան` բաղնիքի ոսկու շուկան. Աղմուկ- աղաղակից հետո վիճակն անփոփոխ է։

«Տաշիր» առևտրի կենտրոնը պատկանում է ՀՀ նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Կարեն Կարապետյանին: Իհարկե, սա Կարապետյան ընտանիքին պատկանող բիզնեսի մի չնչին մասն է, և, բնական է, որ նախագահի աշխատակազմի ղեկավարը, առանձնապես մտահոգ չի, որ մի փեշ փող տվող, իր տունը առևտրով մի կերպ պահող, շարքային քաղաքացին իր օբյեկտում վտանգում է կյանքը. Եթե Աստված մի արասցե, ոսկու տաղավարում հրդեհ բռնկվի մարդիկ, որ տապակվում են տոթից խեղդամահ կլինեն։ Բայց պարոն Կարապետյանին կարծես այնքան էլ չի հուզում, թե իր համար հավելյալ, կողմնակի եկամուտ ապահովող հիշյալ օբյեկտում ինչպիսի անմարդկային պայմաններ են տիրում: Նրանք անմարդկային պայմաններից բողոքող ցանկացած մեկին դուռն են ցույց տալիս . «Հարմար չի գնա ո՞վ է քեզ պահում»։

Պատմում են, որ երբ վերջերս ահազանգ էր ստացվել, թե «Տաշիր»-ում ռումբ է տեղակայված, զանգահարել էին տիրոջը, Կարապետյանը, որ այդ ժամանակ քնած է եղել, խիստ զայրացել էր, թե «ի՞նչ եք ինձ էդ լավկի համար անհանգստացնում»:

Սա բավական խոսուն է: Եվ դա այն դեպքում, երբ այստեղ վաճառասրահների համար գանձվող ամենամսյա գումարները սկսվում են 150 հազար դրամից` հասնելով մինչև 400-600 հազար դրամի: Ընդ որում, ամռան այս օրերին «Տաշիրում» ընդհանրապես անտանելի է, քանի որ այնտեղ տեղակայված է նաև «Տաշիր-գրուպի» «Տաշիր-պիցցա»-ի արտադրամասը, որի պիցցաներից ու զանազան այլ ուտելիքներից տարածվող անհրապույր հոտը շատ հաճախ մարդկանց ստիպում է րոպե առաջ լքել առևտրի կենտրոնը:

Սակայն այս ամենի մեջ, չի կարելի մեղադրել ո´չ Կարեն Կարապետյանին, ո´չ էլ առավել ևս նրա եղբայր Սամվել Կարապետյանին, երևի, թե նրանց մեղքը տնօրինողներին անսահմանափակ իրավունքներ շնորհելու, մեկ էլ իրենց անվանը անփույթ վերաբերվելու մեջ է: Հայտնի է, որ Սամվել Կարապետյանը (Կալուգայի Սամո) բազմաթիվ նման օբյեկտներ ունի նաև Ռուսաստանի Դաշնության տարբեր քաղաքներում, բայց կարելի է չկասկածել, որ այնտեղի նույնանման կենտրոններում հաստատապես ապահովված կլինեն քաղաքակիրթ առևտրի բոլոր պայմանները: Այդ դեպքում ո՞րն է նման վերաբերմունքի պատճառը սեփական հայրենիքում, ո՞րն է պատճառը, որ Կարեն Կարապետյանը նման ձևով է կառավարում իր այս բիզնեսը` չէ՞ որ դատելով նրանից, թե ինչպես են գումարներ կորզում այնտեղ աշխատող մարդկանցից և փոխարենը ինչպիսի պայմաններ են հրամցնում, ու ինչպես է նա վերաբերվում դրանց, կարելի է դատել, թե ինչպես է ղեկավարվում աշխատակազմը։ Չի բացառվում, որ սեփական բիզնեսը «լավկա» որակողը կարող է նույնպիսի հեշտությամբ «լավկա» որակել սեփական հայրենիքը:

«Տաշիր» առևտրի կենտրոնում տարրական պայմաններ չապահովելու համար Կարեն Կարապետյանին մեղադրել չի կարելի, որովհետև նա այդ շարքում ոչ առաջինն է, ոչ էլ վերջինը. առևտրի կենտրոնների նման վիճակը Հայաստանում ընդունված երևույթ է` այստեղ պարզապես անհնար է գտնել քաղաքակիրթ առևտրի կենտրոն:

Նույնպիսի պայմաններում է մարդկանց պահում նաև Խաչատուր Սուքիասյանը մի հարյուր մետր այն կողմ. «Ռոսիա» առևտրի կենտրոնում. սրահների տերերը վճարում են օրական 4000-6000 դրամ, սակայն այստեղ ևս օդափոխիչ կա միայն առաջին հարկում:

Այս ամենով հանդերձ, ո´չ մի առևտրի կենտրոն և ո´չ մի առևտրի կենտրոնի տեր չի կարող համեմատվել «Հրազդան» տոնավաճառի և նրա տիրոջ` պատգամավոր Աշոտ Աղաբաբյանի հետ: Նա մարդկանցից 6 քմ տարածքի համար շաբաթն ընդամենը երկու գիշեր առևտուր անելու հնարավորություն տալու համար վերցնում է 240 հազար դրամ` փոխարենը նրանց հրամցնելով ասֆալտի մի հատված: Լույս, ջուր, պայմաններ, ոչ մի նման ավելորդություն, պարոն Բուռնաշը մարդկանց տալիս է միայն ասֆալտ, որի վրա ամսական հսկայական գումարներ վճարող մարդիկ սեփական ուժերով տաղավարներ են կառուցում, հետո էլ հեռանալիս քանդում այդ տաղավարները, որպեսզի որևէ նեղություն չպատճառեն «տիրոջը»: Այնպես որ, այստեղ օդափոխիչի մասին խոսակցություններ կամ տրտունջ ընդհանրապես չի լինում. եթե չկա հոսանք, եթե ձմռան սառնամանիքին են մարդիկ բաց երկնքի տակ առևտուր անում, ապա ամռան շոգին կանեն ու կանեն:

Սա ոչ թե առանձին առևտրի կենտրոնների կամ նրանց տերերին վերաբերող հարցեր են, այլ տարվող պետական քաղաքականության, հենց պետության թողտվությամբ են օբյեկտատերերը նման բիզնես ծավալում. եթե իշխանությունները քաջություն ունենան առևտրի կենտրոնների տերերի առաջ որոշակի պայմաններ դնել, նրանք չեն էլ համարձակվի մարդկանց նման ստրկական դրության մեջ պահել. ի դեպ, Աղաբաբյանը հատուկ այդ նպատակով պահում է նաև ծեծողների հրոսակախումբ, որոնք հաշվեհարդար են տեսնում բոլոր նրանց հետ, ովքեր ռիսկ են անում բողոքել պատգամավորից ու նրա տոնավաճառից:

Իսկ պետությունը չի միջամտում և ոչինչ չի ձեռնարկում քաղաքակիրթ առևտուր կազմակերպելու համար, որովհետև առևտրի բոլոր կենտրոնները իշխանության, պետության ներկայացնողների ձեռքում են. «Տաշիրը» նախագահի աշխատակազմի ղեկավարինն է, «Հրազդանը»` ԱԺ պատգամավորի, «Ռոսիան»` նախկին պատգամավորի, «Հայաստանը»` դարձյալ Հայաստանի օլիգարխներից մեկի` Հայրապետ Հայրապետյանինն է,հիմա էլ քաղաքապետ Բեգլարյանն է պատրաստվում համալրել նրանց շարքերը։

Այս բոլոր մարդիկ հենց նրա համար են ձգտում տեղ զբաղեցնել իշխանական համակարգում, որպեսզի իրենց մանդատներն ու լիազորությունները ծառայեցնեն սեփական բիզնեսն առանց գլխացավանքի առաջ տանելու գործին: Իսկ մարդիկ ինչ-որ օդափոխիչների մասին են երազում…

Լուսինե Կեսոյան